Dit blijkt uit deze week gepubliceerd onderzoek (pdf, 266,1 KB) naar de financiële opbrengst van een reeks verbeteringen in de Rechtspraak tussen 1998 en 2013. Vooral de grotere snelheid van rechtszaken vergeleken met vijftien jaar geleden, bespaart de economie geld. Omdat civiele rechtszaken in 2013 gemiddeld een half jaar korter duren dan in 1998, levert dat jaarlijks rond de 200 miljoen euro op. Civiele zaken zijn rechtszaken tussen burgers en bedrijven onderling, bijvoorbeeld arbeidszaken. Bestuurszaken - geschillen tussen overheid en burgers of overheden onderling - duren nu drie tot zes maanden korter: een jaarlijkse winst van zo'n 230 miljoen euro. In totaal leveren kortere 'doorlooptijden' de Nederland per jaar ruim 400 miljoen op. Dat is naar schatting 0,12 procent van het BNP.

De genoemde bedragen zijn geen exacte cijfers, maar schattingen. Lastig in cijfers uit te drukken is het effect van een tweede geslaagde hervorming: de toename van het aantal uniforme en consistente vonnissen. Dit houdt in dat rechters in dezelfde type zaken vaker een vergelijkbaar oordeel zijn gaan vellen. Dit vergroot de voorspelbaarheid van de uitkomst van rechtszaken en dat is goed voor de economie.

Hoe goed precies, is niet bekend. "Daarom hebben we hier geen cijfers aan gekoppeld", aldus onderzoeker Frans van Dijk, directeur van de Raad voor de rechtspraak. "Maar je mag een positief effect verwachten. Als bedrijven, werknemers en consumenten vooraf kunnen inschatten wat de uitkomst is van bepaalde rechtszaken, leggen ze die minder snel aan de rechter voor. Daardoor verlopen allerlei maatschappelijke processen sneller. Als je in Nederland je rekening niet betaalt, weet je dat de rechter gaat ingrijpen. In Italië weet je dat dit lang gaat duren en dat van uitstel afstel kan komen. Dan betaal je een rekening eerder niet."

Een goed geoliede rechtsstaat levert altijd winst op voor de economie, blijkt uit ander onderzoek (pdf, 334,8 KB) (pdf, 343 kB). 

Bedrijven floreren in landen waar ze kunnen rekenen op betrouwbare rechters, weinig corruptie en een consequente overheid. Omdat de Nederlandse rechtsstaat behoort tot de wereldtop, groeit de economie jaarlijks extra met zo'n 0,8 procent van het BNP. De snellere rechtszaken en meer uniforme vonnissen sinds 1998 verhogen deze winst slechts beperkt, aldus Van Dijk. "Onze rechtsstaat heeft al een hoog niveau, net als bijvoorbeeld in Engeland en Duitsland. Een kleine verbetering is geen grote extra factor voor bedrijven om zich hier te vestigen."

Ook de wachttijd in de rechtbanken en gerechtshoven vooraf aan een zitting is gedaald: zo'n anderhalf uur in 15 jaar. Dat bespaart verloren werktijd van rechtzoekenden en advocaten, in totaal zo'n 80 miljoen euro per jaar. "Rechtzoekenden vinden het vervelend als ze lang moeten wachten op een zitting. Daar is meer oog voor gekomen", vertelt Van Dijk. "Gerechten zijn zich veel sterker gaan richten op de behoeften van hun cliënten. Op snelheid en dienstverlening." Dat de gerechten deze omslag gemaakt hebben, is volgens Van Dijk de gezamenlijke verdienste van gerechtsbesturen, de presidenten en de Raad voor de rechtspraak. "In deze periode van vijftien jaar gingen hun collectieve strategische agenda's altijd over het versterken van de externe oriëntatie. Ze hebben samen de draai naar de buitenwereld gemaakt."

Naast alle financiële opbrengsten moet er oog blijven voor een goed contact tussen de rechter en de rechtzoekende, vindt Van Dijk. "Veel mensen hebben het idee dat ze vermalen worden door grote bedrijven of de overheid. Dan is het van groot belang dat een rechter van vlees en bloed met ze in gesprek gaat: in toga, op zitting." Deze goede bejegening moet overeind blijven in de grote stappen naar vereenvoudiging en digitalisering die de Rechtspraak de komende jaren zet. "Deze vernieuwing is belangrijk voor een betere toegankelijkheid en verdere versnelling", stelt van Dijk. "Maar het blijft een cruciale taak van de rechter dat hij mensen mondeling hoort op zitting. Wij worden geen digitale machine die op efficiency koerst. De persoonlijke benadering gaat niet verloren."