De Raad voor de rechtspraak stuurde de Eerste Kamer in de aanloop naar het debat van gisteren een brief (pdf, 184,9 KB). Daarin bepleit de Raad onder meer na te denken over vernieuwing van het griffierechtenstelsel. In de brief staat een aantal denkrichtingen. Zo zou voor zaken waarin de rechter als enige rechtsbescherming tegen de overheid kan bieden, geen griffierecht kunnen worden geheven; in het civiele recht zou het griffierecht kunnen worden gelinkt aan de aard en het belang van de zaak; en in het familierecht zou de hoogte van het verschuldigde bedrag kunnen worden gelinkt aan de omvang van het verzoek (bijvoorbeeld: moet de rechter alleen een scheiding uitspreken, of moet hij ook de boedelscheiding, alimentatie en omgangsregeling met de kinderen bepalen?). Momenteel kent Nederland een systeem van vaste griffierechten.

In het debat gisteren vroegen diverse senatoren wat Opstelten van flexibilisering van griffierechten vindt. In zijn beantwoording refereerde de minister aan een kleine ondernemer die hem recent op straat aansprak. De man vertelde Opstelten dat hij een vordering had van iets minder dan 1.500 euro, maar dat hij daarvoor niet naar de rechter ging omdat de kosten in geen verhouding staan tot de opbrengst. Opstelten: “Dat is niet goed. Als een huis moet staan dat de toegang tot de rechter voor eenieder verzekerd moet zijn. Ik ben bereid om daar goed naar te kijken. Dit is een heel serieus punt voor mij.” Eerder waarschuwde Frits Bakker, voorzitter van de Raad van de rechtspraak, ervoor dat de verhoging van griffierechten bedrijven weghoudt bij de rechter.

Tijdens het debat met Opstelten, Teeven (staatssecretaris V en J) en Plasterk (minister van Binnenlandse Zaken) passeerden vele onderwerpen de revue. De senatoren bekritiseerden de bezuiniging op de gesubsidieerde rechtsbijstand, de kwaliteit van wetgeving, de soms slordige omgang met de Trias Politica en het weghalen van de politie bij Binnenlandse Zaken. Ook de werkdruk bij rechters en officieren van justitie kwam aan de orde. Tijdens de afronding van het debat bleek dat de bewindslieden de senatoren lang niet op alle fronten hadden overtuigd. Senator Witteveen (PvdA): “De opvallende eensgezindheid in de senaat toont aan dat er echt wat aan de hand is met de rechtsstaat.” Zijn D66-collega Engels, tegen middernacht: “De zorgen zijn niet geheel weggenomen.”

Via zeven moties gaven de senatoren concrete uiting aan hun bezorgdheid over de staat van de rechtsstaat.  De Eerste Kamer stemt dinsdag 18 maart over de moties.