Technisch bewijs (denk bijvoorbeeld aan onderzoek naar kruitsporen, bloedspatten en DNA) heeft de afgelopen jaren een grote vlucht genomen. De onderzoeksmogelijkheden zijn enorm toegenomen, net als het wetenschappelijk gehalte van rapporten van bijvoorbeeld het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Die zijn voor rechters steeds moeilijker te begrijpen, terwijl zij elk bewijsmiddel kritisch moeten beoordelen. Daarom is in 2012 een proef gestart met forensische ondersteuning door afgestudeerden van de masteropleiding Forensic science (Universiteit van Amsterdam) bij de rechtbanken in Amsterdam, Den Haag en Midden-Nederland.

De forensisch medewerkers bieden extra inzicht in onderzoeksrapporten door op essentiële kwesties te wijzen en achtergrondinformatie aan te bieden. Verder verzorgen ze presentaties over bijvoorbeeld het beoordelen van DNA-profielen en denken ze desgevraagd mee over vragen die de rechter op de zitting aan de deskundige zou kunnen stellen. Daarmee vormen forensisch medewerkers een belangrijke aanvulling op de vele forensische cursussen die rechters kunnen volgen, zei de Haagse rechter Elizabeth van As vorig jaar.

Van As: “De gemiddelde rechter is een alfatype, forensisch onderzoek is voor ons vaak heel ingewikkeld. Dan is het fijn als verderop in de gang iemand zit met wie je even kunt sparren: wat betekent dit, zie ik dat wel goed? Je moet het rapport begrijpen om te weten welke aanvullende vragen je kunt stellen.” Hoe je die vragen formuleert, is ook van groot belang. “Forensisch onderzoekers werken met hypotheses en geven aan hoe waarschijnlijk die zijn. Als je vraag aansluit bij die manier van denken, vergroot dat de kans op een bruikbaar antwoord”.

Een uitvoerige evaluatie (pdf, 1,3 MB)(pdf, 1310 kB) van de proef heeft uitgewezen dat rechters en juridisch medewerkers veel baat hebben bij de ondersteuning. Inmiddels zijn vijf forensisch medewerkers actief bij drie rechtbanken en twee gerechtshoven. Om meer gerechten kennis te laten maken met de inzet van de forensisch medewerker, verdelen zij hun aandacht de rest van het jaar over tien gerechten. Ze gaan parttime meedraaien bij de rechtbanken Noord-Holland, Gelderland en Rotterdam en alle gerechtshoven. Of hun werkterrein volgend jaar verder wordt uitgebreid – de projectgroep zou het liefst alle elf rechtbanken voorzien van een parttime forensisch medewerker – hangt af van de financiële ruimte en van de vraag of de rechters bij de net aangesloten gerechten even enthousiast reageren als hun voorgangers.

Volgens de evaluatie hebben de forensisch medewerkers tijdens de pilot een duidelijke, goed afgebakende werkwijze ontwikkeld. Dat laatste is belangrijk omdat zij niet op de stoel van de deskundige mogen gaan zitten door onderzoeksresultaten te interpreteren. Ze zijn geen specialisten, maar generalisten die als tolk kunnen fungeren omdat ze de taal van de onderzoekers goed begrijpen.

Ook de rechter-commissaris (die een belangrijke rol heeft in het gerechtelijk vooronderzoek) en rechters uit andere rechtsgebieden zouden daarvan kunnen profiteren, aldus het rapport. Het is nu aan de presidenten van de gerechten en het Landelijk Overleg Vakinhoud Strafrecht om de over de verdere inzet van forensisch medewerkers na te denken.

• Proef met forensische bijstand voor rechters
• Forensische ondersteuning helpt strafrechters