Hoe kunnen rechterlijke uitspraken begrijpelijker worden gemaakt voor burgers? Helpen visuele elementen zoals afbeeldingen daarbij? En worden visuele uitspraken ook positief gewaardeerd? In 'Rechtspraak is voor iedereen' geeft de HAN University of Applied Sciences (HAN) in samenwerking met onder andere het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden antwoord op deze vragen.

Daarnaast onderzoeken we hoe uitspraken begrijpelijk kunnen worden gemaakt speciaal voor mensen die laaggeletterd zijn en hoe de digitale mogelijkheden kunnen bijdragen aan begrijpelijkheid. 

De Rechtspraak zet zich al langer in om uitspraken begrijpelijker te maken via projecten zoals PROMIS, de Klare Taalbokaal en de Professionele Standaard Schrijven (pdf, 374,7 KB).

In de voorloper van dit onderzoeksproject, Naar een visueel vonnis (sia-projecten.nl), hebben de HAN en de afdeling civiel van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden ook al samengewerkt. Het bleek dat visuele elementen die de samenhang van een tekst duidelijk maken, helpen voor de begrijpelijkheid. Het is nog onduidelijk of ook afbeeldingen en of visueel vormgegeven uitspraken positief gewaardeerd worden. Het is ook onduidelijk welke digitale mogelijkheden er zijn die de begrijpelijkheid van uitspraken verhogen en hoe uitspraken begrijpelijk kunnen worden gemaakt voor mensen die laaggeletterd zijn. 

Het hoofddoel van dit onderzoek is om de commissie Taal & Begrijpelijkheid van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden te helpen bij het praktisch toepasbaar maken van de Professionele Standaard Schrijven. Dat doen we door het ontwikkelen van nieuwe modelteksten voor rechterlijke uitspraken, die begrijpelijk zijn ingericht en visueel zijn vormgegeven. Daarnaast doen we verkennend onderzoek naar hoe rechterlijke uitspraken begrijpelijk kunnen worden gemaakt voor mensen die laaggeletterd zijn. 

Ook verkennen we welke digitale mogelijkheden er zijn om de begrijpelijkheid van uitspraken te verhogen. Daarmee komt de Rechtspraak tegemoet aan haar missie dat ‘drempels die een effectieve toegang tot de rechter belemmeren’ onwenselijk zijn en dat de Rechtspraak ‘informatie in begrijpelijke taal’ verstrekt. 

We maken drie ontwerpen van een uitspraak die we onderzoeken op begrijpelijkheid en waardering. Dit doen we door middel van lezersonderzoek in het Usability Lab van de HAN. Via een grootschalig experiment toetsen we vervolgens welke van deze ontwerpen het best scoort. Op basis daarvan ontwikkelen we een nieuwe modeltekst. Tijdens een pilot in de praktijk kunnen rechters en gerechtsjuristen deze modeltekst gebruiken om een uitspraak te schrijven. 

We evalueren het project door de oude én nieuwe uitspraken met procesbetrokkenen te toetsen op waardering. Scoren de nieuwe uitspraken inderdaad beter? Als dat zo is, kan die modeltekst als voorbeeld dienen voor andere modelteksten.