Ook vanuit de Europese Commissie is merkbaar aandacht voor het publiceren van uitspraken. In het 2024 EU Justice Scoreboard van de Europese Commissie is opgenomen dat er in Nederland aandacht is voor metadata bij en vindbaarheid van gepubliceerde uitspraken maar ook dat Nederland in vergelijking met andere lidstaten in het totale aantal gepubliceerde uitspraken niet vooroploopt.

De Rechtspraak ziet in het online publiceren van (gepseudonimiseerde) uitspraken een mogelijkheid om in belangrijke mate invulling te geven aan het openbaarheidsbeginsel en heeft tegelijkertijd ook aandacht voor de mogelijke risico’s die hierbij komen kijken. Immers, wanneer (in beginsel) alle uitspraken worden gepubliceerd, zal het vinden van (relevante) uitspraken een stuk lastiger worden. Daarnaast moet er een juiste balans blijven tussen de openbaarheid van de rechtspraak aan de ene kant en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van betrokkenen aan de andere kant.

De ambitie om zoveel mogelijk uitspraken te publiceren kan niet worden behaald als de Rechtspraak blijft publiceren met de op dit moment beschikbare middelen. Het publiceren vergt momenteel nog aardig wat handwerk. Als het aantal publicaties substantieel verhoogt, zou het te kostbaar worden om te publiceren. Daarnaast is de daarvoor benodigde capaciteit überhaupt niet beschikbaar. De Rechtspraak werkt daarom onder andere aan de realisatie van een ondersteunend publicatiesysteem en een bijpassende zoekmachine op uitspraken.rechtspraak.nl. Daarnaast zorgt de wetgever voor wetgeving die een directe grondslag biedt voor het publiceren van ‘alle uitspraken, tenzij’. Het behalen van de volledige ambitie is daarom een lange termijnopgave (± 10 jaar vanaf eind 2021).

Op weg naar meer gepubliceerde uitspraken, richt de Rechtspraak zich op hetgeen van waarde is voor de maatschappij. In 2024 is onderzocht wat de behoefte en zorgen zijn bij de verschillende doelgroepen die gebruikmaken van het uitsprakengedeelte op rechtspraak.nl. De onderzoeksresultaten worden gebruikt om de juiste eisen te stellen aan hoe de toegang tot gepubliceerde uitspraken in de toekomst wordt georganiseerd.

Via een enquête op het uitsprakengedeelte van rechtspraak.nl is gezocht naar een globaal beeld van de bezoekers. Dat het onderwerp leeft, werd snel duidelijk: in anderhalve week werden 4.359 reacties ontvangen. Om het globale beeld te versterken zijn vervolgens 55 respondenten vanuit verschillende doelgroepen geïnterviewd. Er is gesproken met onder andere juridisch professionals binnen en buiten de Rechtspraak, journalisten, wetenschappers en geïnteresseerde burgers. Een belangrijke uitkomst was dat de inhoudsindicatie één van de meest essentiële informatiebronnen is op basis waarvan een voorselectie wordt gemaakt in de gevonden uitspraken.

Het programma Meer en verantwoord publiceren realiseert de juridische, organisatorische en technische fundamenten voor een zo hoog mogelijk aantal publicaties van uitspraken. Het uitgangspunt daarbij is ‘publiceren tenzij’.