Bij ongeveer 9 op de 10 van de 85.000 strafzaken sprak de rechter vorig jaar een schuldigverklaring uit. Bij 1 op de 10 volgde vrijspraak. Ruim een derde (37 procent) van het totale aantal door de rechter behandelde strafzaken bestaat uit vermogensmisdrijven (bijvoorbeeld diefstal) en bijna een vijfde (18 procent) uit gewelds- en seksuele misdrijven. In 2019 werden in totaal in 76 duizend zaken straffen door de rechter opgelegd. De gevangenisstraf was de meest opgelegde hoofdstraf (in 34 duizend zaken), gevolgd door de taakstraf (29 duizend) en geldboete (22 duizend). Het aandeel van de voorwaardelijke straffen in het geheel van straffen steeg.

De politie registreerde vorig jaar 817.000 misdrijven, 4 procent meer dan een jaar eerder. Maar nog altijd 35% minder dan de 1,25 miljoen in 2009. Sindsdien daalde de geregistreerde criminaliteit lange tijd. Een deel van de criminaliteit blijft wel buiten beeld, omdat bijvoorbeeld mensen geen aangifte doen of omdat het gaat om zogenoemde ‘slachtofferloze’ delicten als drugshandel. Ook enquêtes onder slachtoffers laten overigens vergelijkbare dalingen zien.

Niet alle geregistreerde misdrijven leiden tot een rechtszaak, bijvoorbeeld omdat daders niet worden achterhaald of omdat het Openbaar Ministerie (OM) ze buiten de rechter om afhandelt. Al met al nam in de periode 2009-2019 het aantal door het OM via transactie, strafbeschikking of voorwaardelijk beleidssepot afgehandelde zaken met 43 procent af. Het aantal zaken waarbij de rechter een straf uitsprak, nam af met 36 procent. Dit houdt vrijwel gelijke tred met de geregistreerde criminaliteit. Daarbij vergeleken is de daling van 3 procent in het aantal opgelegde gevangenisstraffen in verhouding gering. Het aantal hele korte en hele lange onvoorwaardelijke gevangenisstraffen laat zelfs een stijging zien.

‘Criminaliteit en rechtshandhaving’ wordt elk jaar gepubliceerd door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en de Raad voor de rechtspraak. De nu gepubliceerde editie schetst de ontwikkelingen tot en met 2019; daarom zijn de effecten van de corona-crisis hierin nog niet te zien.