De Raad voor de rechtspraak is opgericht in 2002 als onafhankelijke buffer tussen de rechtspraak en de regering. De Raad hoort bij de rechterlijke macht, maar spreekt zelf geen recht.

Een nieuwe wet of wetswijziging heeft soms grote gevolgen voor de Rechtspraak. Zo kan een nieuwe wet leiden tot meer rechtszaken of zwaardere zaken. De Raad voor de rechtspraak geeft regering en Staten-Generaal advies over wetgeving en beleid met gevolgen voor de Rechtspraak.

Wetenschappelijk onderzoek ondersteunt de Rechtspraak bij zijn taken. De Raad voor de rechtspraak doet zelf onderzoek, werkt mee met onderzoek en geeft opdracht voor onderzoek. De Raad verspreidt onderzoeksresultaten onder rechters, beleidsmakers en maatschappelijke organisaties.

De Rechtspraak draagt bij aan de internationale rechtsontwikkeling en de bevordering van goede rechtspraak en de rechtsstatelijkheid ('Rule of law') in andere landen. 

De samenleving verandert. De eisen aan rechtspraak ook. De Raad voor de rechtspraak bevordert de kwaliteit van de rechtspraak. Bijvoorbeeld door de rechtseenheid te bevorderen tussen de verschillende gerechten. En door te helpen om de doorlooptijden van rechtszaken korter te maken.

De jaardocumenten, zoals het jaarplan, jaarverslag en de kengetallen, zijn onderdeel van planning en verantwoording van de Rechtspraak als geheel.