‘Ik werk nu 20 jaar bij de rechtbank en ik heb nooit het gevoel gehad dat mijn onafhankelijkheid werd bedreigd. Maar dat is nu wel zo. Ik denk dat ik niet lang meer voorzitter van mijn rechtbanksectie ben. Ik weet zelfs niet of ik volgend jaar nog rechter ben’, zegt de voorzitter van de strafkamer van de rechtbank in Krakow Dariusz Mazur somber. ‘De rechtsstaat ligt onder vuur en wordt opgeofferd aan de politieke agenda van de regering. Alles moet centraal worden geleid en in 1 hand gehouden. Als rechtsstaat gaan we op veel gebieden terug naar de communistische tijd. Er is na de invoering van de zogenaamde hervormingen geen plek meer voor de onafhankelijkheid van 10.000 Poolse rechters’, aldus strafrechter Mazur, die spreekt namens de Poolse rechtersvereniging Themis. ‘Op mijn niveau kan ik mijn werk nu nog onafhankelijk doen, maar boven mij is dat al niet meer mogelijk.’

Het Poolse Constitutionele Hof was het eerste doelwit van de regerende partij, vertelt rechter Mazur. ‘De regering en het parlement hebben eerst het gezag en de stabiliteit van het Hof vernietigd door negatieve publicaties te verspreiden en de wetgeving te veranderen. Door 3 correct benoemde rechters af te wijzen en deze te vervangen door kandidaten van de regerende partij en door de onwettige benoeming van een nieuwe president en een nieuwe vicepresident, heeft de regering eind vorig jaar de controle over het Hof overgenomen.’ Het Hof was ooit ‘de bewaker van de grondwet’, nu is het Hof volgens rechter Mazur ‘een instrument in handen van de regering om de onafhankelijkheid van de rechtelijke macht te vernietigen.’

Daartoe werden dit jaar de pijlen gericht op de nationale Raad voor de rechtspraak (KRS), aldus rechter Dariusz Mazur. De leden van de Raad, die verantwoordelijk zijn voor het selecteren en promoveren van rechters, zullen gekozen gaan worden door het parlement, dat wordt gedomineerd door de regerende partij. Deze zomer besloot het Poolse parlement bovendien dat de minister van justitie, die sinds april 2016 tevens de hoogste publieke aanklager is, mag uitmaken wie de presidenten en vicepresidenten van de rechtbanken en gerechtshoven worden. De Poolse president Andrzej Duda weigerde deze zomer overigens de wetten over het Constitutionele Hof en de nationale Raad voor de rechtspraak te tekenen.

Rechter Dariusz Mazur werd 2 jaar geleden door de Poolse afdeling van de internationale commissie van juristen (ICJ) uitgeroepen tot Europees rechter van het jaar vanwege zijn weigering, en vooral argumentatie, om de Frans/Poolse filmmaker Roman Polanski uit de wijzen naar de VS. (Mazur is ook belast met Europese aanhoudingsbevelen en uitwijzingen.) Hoe zou zo’n zaak anno nu verlopen onder een regering die in een goed blaadje probeert te komen bij Uncle Sam? ‘Ik denk dat ik onder enorme druk zou staan om het uitleveringsverzoek wél toe te wijzen’, zegt rechter Mazur. ‘Als ik niet zou toegeven aan die druk, zou ik waarschijnlijk worden verwijderd als voorzitter van mijn sectie of misschien worden overgeplaatst naar een andere rechtbank.’