Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, vindt het goed om te zien dat veel van de plannen van de Rechtspraak terug te vinden zijn in de brief van de minister: 'Door het hele land zijn projecten gestart en in ontwikkeling, die gericht zijn om mensen echt verder te helpen. Niet omdat bestuurders als ik daarom hebben gevraagd, maar omdat onze mensen zelf vonden dat het moest gebeuren. Plannen die dus grotendeels zijn ontwikkeld door rechters en andere medewerkers. Mensen uit de praktijk, die dagelijks in zittingszalen zien tegen welke juridische muren mensen op lopen.'

Het is volgens Bakker een beweging van onderop, die overal in het land gestalte krijgt: 'Binnen onze organisatie wordt het maatschappelijk effectieve rechtspraak genoemd. Het is geen vast project, maar een overkoepelend idee dat het werk van de rechter maximaal effectief moet zijn en mensen echt moet helpen.'

Voor veel mensen met juridische problemen is de drempel om naar de rechter te gaan te hoog. Procedures zijn complex, duren vaak lang, de kosten zijn aanzienlijk. En als de rechter dan uitspraak doet, is daarmee het onderliggende probleem nog lang niet altijd opgelost. Dat geldt met name voor zaken met een emotionele lading, zoals burenruzies en echtscheidingen. Als mensen als tegenstanders tegenover elkaar staan in de rechtszaal, kan dat conflicten juist verergeren.

Rechters zoeken daarom de laatste jaren naar andere manieren om met dit soort zaken om te gaan. Bijvoorbeeld door ruziënde buren samen, tegen lage kosten, hun probleem te laten voorleggen. Of door scheidende ouders een vaste rechter toe te wijzen, die overzicht heeft over alles wat er speelt en kan helpen de problemen definitief op te lossen. Zo nodig in samenwerking met gemeenten en hulpverleners.

Het kabinet omarmt dit streven naar maatschappelijk effectieve rechtspraak en biedt ruimte om te experimenteren. Dat is nodig omdat de wet een vaste manier van procederen voorschrijft, die niet aansluit op de nieuwe werkwijzen. In plaats van meteen het procesrecht te wijzigen – terwijl nog niet duidelijk is welke aanpassingen nodig zijn om het doel te bereiken – wordt het mogelijk om per experiment een nieuwe, afwijkende rechtsgang vast te stellen en later te evalueren.

'De minister onderschrijft dat een goed functionerende rechtspraak van essentieel belang is voor de samenleving en voor onze welvaart', zegt Bakker. 'Hij ziet ook in dat we moeten vernieuwen om relevant te blijven voor iedereen, óók voor mensen die zich met moeite staande houden in de veranderende maatschappij. Wij zijn blij dat de minister zich daarvoor wil inzetten, samen met ons.' Gelet op het belang van maatschappelijk effectieve rechtspraak is met de minister afgesproken dat de Rechtspraak hiermee verder gaat. Hierdoor zullen de tekorten van de Rechtspraak verder oplopen.

Lees meer over maatschappelijk effectieve rechtspraak op de themapagina.