Producent De Haaien (die eerder de tv-serie De Rechtbank maakte) volgde de afgelopen maanden 14 slachtoffers en nabestaanden in verschillende rechtszalen in het land. Angela Groothuizen sprak voor- en achteraf met hen. Waarom besluiten mensen gebruik te maken van het spreekrecht? Wat zijn de verwachtingen? Hoe pakken ze het aan, en hoe kijken ze er later op terug? In de 1ste aflevering worden Rik en Yvonne gevolgd. Rik is misbruikt door vrienden van zijn ouders en voert, samen met zijn vader, het woord tijdens het hoger beroep bij het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Yvonne heeft al voor de 2de keer een overval van haar tankstation meegemaakt. Haar man leest haar slachtofferverklaring voor bij de rechtbank Overijssel.

Het strafproces draait om de verdachte. Is bewezen dat hij het misdrijf heeft gepleegd? Is hij daarvoor strafbaar? Zo ja, welke straf is dan passend? Het slachtoffer komt er traditioneel bekaaid af. Daar is de afgelopen jaren verandering in gekomen. Sinds 2005 mogen slachtoffers het woord voeren tijdens de behandeling van de zaak. Het spreekrecht geldt bij misdrijven waarvoor 8 jaar (of meer) gevangenisstraf kan worden gegeven plus een aantal in de wet genoemde strafbare feiten, zoals bepaalde zedenmisdrijven, stalking, bedreiging en zeer ernstige verkeersongelukken.

Aanvankelijk mochten slachtoffers zich alleen uitlaten over de gevolgen die het misdrijf op hun leven had gehad. In 2012 werd het spreekrecht uitgebreid, onder meer door ook betrokkenen van het slachtoffer spreekrecht toe te kennen. En sinds 1 juli 2016 geldt onbeperkt spreekrecht. De schuld van de verdachte, het bewijs, de hoogte van de straf, alles kan aan bod komen in de slachtofferverklaring (meer informatie).

De Raad voor de rechtspraak is voorstander van een grotere rol voor het slachtoffer tijdens de rechtszaak en heeft dan ook een positief advies uitgebracht over het wetsvoorstel dat onbeperkt spreekrecht regelde. Wel waarschuwde de Raad daarbij voor bepaalde risico’s, bijvoorbeeld dat te hoge verwachtingen kunnen ontstaan. De rechter zal immers lang niet altijd rekening kunnen houden met het slachtofferadvies. Dat blijkt ook uit de serie. De teleurstelling is soms groot als verdachten blijven zwijgen, de straf lager uitpakt dan gehoopt of onverwacht vrijspraak volgt wegens gebrek aan bewijs.

Spreekrecht wordt om 21.30 uitgezonden.