Het kabinet stelt voor het recht op een eerlijk proces voor een onafhankelijke en onpartijdige rechter in de Grondwet op te nemen. Ook moet de bepaling ‘De Grondwet waarborgt de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten' vóór artikel 1 komen te staan, als een algemene leeswijzer. Het kabinet reageert hiermee, na aandringen door de Eerste Kamer, op aanbevelingen van de Staatscommissie Grondwet (rijksoverheid.nl) uit 2010.

Frits Bakker wijst er op dat de kabinetsvoorstellen in de praktijk pas echt iets uitmaken als het verbod voor rechters om wetten aan de Grondwet te toetsen  wordt opgeheven. Nederland is een van de weinige rechtsstaten ter wereld waarin rechters dat niet mogen. In de Grondwet staan fundamentele mensenrechten, zoals het recht op vrije meningsuiting, godsdienstvrijheid en het recht op leven. Nederlandse rechters mogen wetten alleen toetsen aan internationale verdragen.    

De voorzitter van de Raad voor de rechtspraak: ‘De Rechtspraak pleit er al langer voor om het toetsingsverbod op te heffen. De rechter kan de overheid nu alleen via een omweg corrigeren, door haar te houden aan internationale verdragen waar de handtekening van Nederland onder staat. In die verdragen staan dezelfde grondrechten als in de Grondwet. Maar een garantie dat de betreffende wet dan ook wordt ingetrokken of aangepast, is er niet. Die is er wel als je kunt toetsen of een wet in strijd is met de Grondwet.’
Toetsing aan de Grondwet wél toestaan, voorkomt dat rechten van burgers sluipenderwijs aangetast kunnen worden door nieuwe wetgeving, zegt Bakker.    

Een belangrijke bijkomstigheid is volgens de voorzitter van de Raad voor de rechtspraak dat de Grondwet op die manier een levend document wordt voor de Nederlandse bevolking. Er kunnen dan immers rechtstreeks rechten aan worden ontleend. Bakker: ‘De Grondwet moet zijn wat die in veel landen is: het kloppend hart van de democratie.’