In Amerika heeft de president het over een ‘zogenaamde rechter’ en in Polen worden rechters gebreideld. ‘En had u ooit gedacht dat rechters in Engeland en Wales afgeschilderd zouden worden als vijanden van het volk, en dat de politiek zou nalaten hen te verdedigen?’, vroeg Lord Thomas de deelnemers aan de Dag van de Rechtspraak in TivoliVredenburg. Het overkwam de hoogste rechter in Engeland en Wales eind vorig jaar. Het High Court of Justice bepaalde dat de Brexit alleen kon doorgaan met toestemming van het parlement. De Daily Mail maakte daarop de betrokken rechters, onder wie Lord Thomas, uit voor ‘vijanden van het volk’. ‘Een uitdrukking waar Robespierre, Lenin en andere dictators gek op waren’, aldus Lord Chief Justice John Thomas.

De staatsmachten moeten elkaar volgens Lord Thomas te hulp schieten als een van hen ten onrechte wordt aangevallen en zich niet kan verdedigen. De Lord Chief Justice kon zich niet verweren toen het High Court of Justice werd aangevallen over de Brexit-uitspraak, omdat de regering in beroep was gegaan. ‘Maar het falen van de uitvoerende macht kon niet onbesproken blijven. Toen de zaak voorbij was, heb ik in het parlement ondubbelzinnig verteld waarom het schadelijk was dat de minister de rechterlijke macht niet verdedigde.’

Het wordt tijd dat de rechterlijke macht zich wapent om aanvallen op de rechtsstaat af te weren, aldus Lord Thomas. Om te beginnen moet de rechterlijke organisatie sterk worden geleid. ‘Dat zal op korte termijn niet erg populair zijn bij rechters, maar zonder een sterk leiderschap dat radicale veranderingen doorvoert, is de rechtspraak erg kwetsbaar voor ondermijning of marginalisering’. De ‘radicale verandering’ moet komen van de digitale revolutie. De leiding van de rechtelijke macht zou een rampzalige fout maken als het de digitalisering van de rechtspraak zou laten belemmeren door de oude manier van werken, meent de Lord Chief Justice. Ook omdat ‘degenen die de rechtspraak willen ondermijnen, altijd een gewillig hebben gevonden bij mensen die geloven dat de rechtspraak langzaam, duur en inefficiënt is.’

In de strijd tegen uitholling van de rechtsstaat, moeten rechters hun uitspraken ook goed staven en dat volgens Lord Thomas doen in begrijpelijke taal. Zij moeten ook uitleggen waarom de rechtspraak ertoe doet. ‘Rechters moeten een actieve rol spelen bij het opvoeden van jongeren en een proactieve mediastrategie hebben. Nederlandse rechters lopen daarin voorop.’

Rechters moeten opkomen voor hun principes en altijd bereid zijn om te vechten voor hun onafhankelijkheid en voor de vrijheid waarop onze democratieën zijn gebaseerd, besloot Lord Chief Justice John Thomas zijn Rechtspraaklezing. ‘Dat zal niet eenvoudig zijn als de andere staatsorganen de rechterlijke onafhankelijkheid niet verdedigen. Maar we zijn geen rechter geworden omdat we een rustig leventje wilden leiden. Misschien betalen we daarvoor een hoge prijs, maar met moed, onafhankelijkheid en cohesie zullen rechters de rechtsorde handhaven.’