Specifiek noemt de voorzitter van de Raad het plan om het mogelijk te maken vermogen en goederen met een criminele oorsprong te confisqueren, zonder voorgaande strafrechtelijke veroordeling. Naves: ‘We willen allemaal minder criminaliteit. Maar willen we écht een staat die op eigen houtje, zoals men dat noemt, kan afpakken?’

Als de rechter buitenspel wordt gezet, wordt voorbij gegaan aan zijn rol in de samenleving, stelt Naves. Die rol is veel ruimer dan alleen het beslechten van geschillen. ‘De rechter is er ook om rechtsbescherming te bieden, bijvoorbeeld aan het individu tegenover een machtige overheid. Of om de minderheid te beschermen tegen de meerderheid, zodat niet het recht van de sterkste geldt. Met zijn uitspraken vervult hij daarnaast een normerende rol in de samenleving, zodat mensen weten waar zij aan toe zijn. Hij bewaakt die norm en sanctioneert als onze gezamenlijke afspraken worden geschonden. Waar regels ontbreken of de norm niet duidelijk is, vult de rechter deze nader in.’

Het is volgens Naves daarom belangrijk om de samenleving uit te blijven leggen wat ze mag en kan verwachten van rechters. Dat ze deskundig, integer, onpartijdig en onafhankelijk kijken naar de zaak die voorligt. Maar ook dat hun werk soms meer tijd kost dan mensen gewend zijn in een snelle, moderne samenleving waarbij met een druk op de knop de volgende bestelling is geplaatst en soms zelfs dezelfde dag nog wordt geleverd. Naves: ‘Goede rechtspraak is tijdig, maar kost ook tijd. Waar we sneller kunnen, willen we dat zeker doen. Maar de tijd – en daarmee het geld – die zorgvuldige rechtspraak van hoog niveau kost, mag geen argument zijn om de rol van de rechter daarom te verkleinen.’

Rechtspraak is een fundament onder de manier van leven in ons land, vult Naves aan. Hij pleit ervoor de rechter de noodzakelijke ruimte te blijven geven om zijn ambt uit te kunnen oefenen, want daar plukt de samenleving de vruchten van. Zeker ook gezien de bijzondere positie van de derde staatsmacht binnen de democratische rechtsorde. ‘Door zijn onafhankelijkheid en benoeming voor het leven heeft de rechter ruimte om te beschouwen en in vrijheid tegenwicht te bieden aan de waan van de dag. Om zo fundamentele waarden te beschermen, zelfs als in het heetst van de strijd misschien logisch lijkt ze even terzijde te schuiven,’ zegt hij. ‘Daarom is het goed dat de rechter een tegenmacht vormt. Iemand die erop let dat de mens centraal staat en de rechtsstaat leidend blijft. Zodat we geen stappen terug doen als het gaat om rechtvaardigheid.’

Het nieuwe jaar begint hoopvol volgens de voorzitter van de Raad. Het regeerakkoord van het nieuwe kabinet benadrukt het belang van de democratische rechtsorde en er wordt structureel extra geld vrijgemaakt voor de justitieketen, bijvoorbeeld voor de aanpak van ondermijning. Naves: ‘We zijn benieuwd hoe deze voornemens worden vertaald naar de praktijk. Wij staan klaar om bij te dragen aan het hoognodige onderhoud van de rechtsstaat. Maar ook aan verdere versterking. Want als de samenleving in ons investeert, mag men ook iets van ons terugverwachten.’

• Zet de rechter niet buitenspel door markt- of efficiëncydenken (youtube.com)