Op 17 juli 2014 is in Oekraïne vlucht MH17 neergeschoten. Daardoor zijn 283 passagiers en vijftien bemanningsleden gedood. De rechtbank acht bewezen dat vlucht MH17 is geraakt door een Buk-raket die is afgevuurd vanaf een landbouwveld nabij Pervomaiskyi in Oekraïne. Dit lag in door separatisten gecontroleerd gebied.

De rechtbank heeft geen enkele twijfel dat de MH17 is geraakt door een Buk-raket die is afgeschoten vanuit het genoemde landbouwveld. Dit blijkt uit foto’s van een rookspoor in de lucht, de verklaringen van een beschermde getuige, satellietbeelden, afgeluisterde telefoongesprekken en zendmastgegevens, foto’s en video’s van een Buk-TELAR die wordt aan- en afgevoerd, en onderzoek aan fragmenten in het lichaam van een bemanningslid en in het spant en de sponning van het vliegtuig. Onderzoek in binnen- en buitenland heeft geen sporen van manipulatie van bewijsmateriaal opgeleverd. Alternatieve scenario’s, zoals dat de Buk-raket vanuit een ander gebied is afgevuurd, worden door het bewijs uitgesloten.

De rechtbank heeft vastgesteld dat vanaf april 2014 sprake was van een gewapend conflict tussen het Oekraïense leger en separatistische groeperingen. Een van die groeperingen streed onder de naam Donetsk People’s Republic (DPR).

Uit een overvloed aan aanwijzingen volgt dat vanaf half mei 2014 de DPR feitelijk werd aangestuurd vanuit de Russische Federatie. Daardoor is de Russische Federatie zodanig bij het conflict met Oekraïne betrokken geraakt dat het een internationaal conflict is geworden. In een internationaal conflict kan de inzet van een wapen onder omstandigheden geoorloofd zijn. Militairen van die landen kunnen dan een beroep doen op immuniteit (combattantenimmuniteit) en niet strafrechtelijk worden vervolgd. Maar omdat de Russische Federatie en de verdachten tot op de dag van vandaag die Russische betrokkenheid ontkennen, kunnen de strijders van de DPR niet gezien worden als onderdeel van de Russische krijgsmacht. Aan hen kan dan geen immuniteit voor vervolging toekomen.

De vraag waarom de bemanning van de Buk-TELAR de Buk-raket op vlucht MH17 heeft gericht, kan niet worden beantwoord. Dat neemt niet weg dat de Buk-raket opzettelijk is afgevuurd en gericht op een vliegtuig. Een Buk-wapensysteem is bedoeld om vliegtuigen neer te schieten en kan niet zomaar worden ingezet. Die inzet vraagt voorbereiding, waaronder het bepalen van en vervoer naar een afvuurlocatie. Het afvuren van de raket moet zeer bewust en doordacht volgens een technische procedure door een goed opgeleide bemanning gebeuren. De kans dat inzittenden van een vliegtuig een aanval met een Buk-raket overleven is nihil. Iedereen die een specialistisch, kostbaar wapen als een Buk-TELAR inzet, zal zich hiervan bewust zijn. Het heeft er alle schijn van dat de bemanning heeft gedacht de raket niet op een burgervliegtuig maar op een militair vliegtuig af te vuren. Maar ook dan is nog steeds sprake van opzet en voorbedachte raad op het neerschieten van dat vliegtuig en het doden van de inzittenden.

Het afvuren van een Buk-raket is alleen maar mogelijk als de daarvoor benodigde Buk-TELAR beschikbaar is en op een voor het afvuren geschikte plek geplaatst wordt. De begeleiding en bewaking van een Buk-TELAR tijdens het vervoer naar en op de geschikte plek, is dan ook een cruciale taak. De verantwoordelijken hiervoor leveren naar het oordeel van de rechtbank zo’n wezenlijke bijdrage aan de inzet van de Buk-TELAR en het uiteindelijke afvuren van de Buk-raket dat zij als medepleger kunnen worden gezien.

De Buk-TELAR is naar Oekraïne gekomen op initiatief van verdachte Dubinskiy als bevelvoerende commandant binnen de DPR. Het transport van de Buk-TELAR naar en van de afvuurlocatie is onder zijn directe leiding georganiseerd en aangestuurd. Bij dat transport was een directe en actieve rol weggelegd voor verdachte Kharchenko als uitvoerende commandant, die de begeleiding van de Buk-TELAR daadwerkelijk heeft verzorgd en geregeld. Ook zorgde Kharchenko ervoor dat de Buk-TELAR bij de uiteindelijke afvuurplek werd bewaakt en beschermd. Deze eigen actieve bijdragen zijn zo belangrijk voor het afvuren van de Buk-raket geweest dat Dubinskiy en Kharchenko bij het neerhalen van vlucht MH17 als medeplegers nauw en bewust hebben samengewerkt met elkaar en de bemanning van de Buk-TELAR.

Girkin was op operationeel niveau de hoogste militaire leider van de DPR en daarmee (eind)verantwoordelijk voor de inzet van militaire middelen in en voor de DPR. Hoewel het vanwege zijn positie zeer aannemelijk is, kan niet bewezen worden dat Girkin vooraf wist van de beschikbaarheid van de Buk-TELAR waardoor vlucht MH17 is neergestort. Als hoogste militair had hij wel de mogelijkheid om te beslissen om al dan niet een Buk-TELAR in te zetten. Ook kan gezegd worden dat hij de inzet van deze Buk-TELAR met doden tot gevolg aanvaardbaar vond. Onder zijn gezag vonden namelijk al vele gevechten plaats, waarbij ook vliegtuigen en helikopters werden neergehaald. En hij heeft zich actief ingezet om de op 17 juli 2014 gebruikte Buk-TELAR zo snel mogelijk te laten verdwijnen in plaats van de inzet daarvan te veroordelen. Hij wordt daarom vanwege zijn functie verantwoordelijk gehouden voor het doen verongelukken van vlucht MH17 en de moord op de 298 inzittenden.

Pulatov was gebiedscommandant en had als taak het zorgen voor en in stand houden van een doorgang (corridor) van en naar de Russische Federatie. Verdachte Pulatov was van de komst en aanwezigheid van de Buk-TELAR op de hoogte. Hij heeft verdachte Kharchenko bij de begeleiding van de Buk-TELAR ontmoet en de Buk gezien. Wat tijdens die ontmoeting is gebeurd of gezegd, is niet bekend, en Kharchenko is daarna zonder Pulatov verder gereisd met de Buk-TELAR. Er is geen bewijs voor een actieve of cruciale bemoeienis van Pulatov met de inzet van de Buk-TELAR of met de opdracht die verdachte Dubinskiy aan Kharchenko had gegeven. Vast staat dat Pulatov niet in de buurt is geweest van de afvuurlocatie op en rond het moment dat de Buk-TELAR de raket afvuurde. Ook zijn er geen aanwijzingen dat hij daar iets aan had kunnen veranderen. Hij wordt daarom vrijgesproken.

Het neerhalen van vlucht MH17 heeft een allesvernietigende uitwerking gehad en heeft 298 mensen het leven gekost, met onvoorstelbaar grote gevolgen voor nabestaanden. De houding en de opstelling van Kharchenko, Dubinskiy en Girkin, die alleen van een afstand reageren op de beschuldigingen, bestempelt de rechtbank als respectloos en onnodig grievend in de richting van de nabestaanden. Het doen verongelukken van vlucht MH17 en de moord op alle inzittenden is zo’n ernstig verwijt, de gevolgen zijn zo groot en de houding van de verdachten is zo verwerpelijk, dat niet kan worden volstaan met een tijdelijke gevangenisstraf. Alle drie de verdachten worden veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. De rechtbank heeft de gevangenneming van de veroordeelden bevolen.

De 306 vorderingen tot schadevergoeding zijn beoordeeld naar Oekraïens recht. De gevorderde immateriële schade, waaronder affectieschade, wordt toegewezen tot een bedrag van in totaal ruim 16 miljoen euro.

Naar Oekraïens recht kunnen partners van gelijk geslacht geen schadevergoeding vorderen. De rechtbank past die uitsluiting niet toe omdat dit in strijd is met het verbod op discriminatie.

Het Openbaar Ministerie heeft toegezegd dat de reconstructie nog beschikbaar blijft voor nader onderzoek zolang de vonnissen in deze strafzaken niet onherroepelijk zijn.