De agenten die in oktober 2021 oog in oog staan met Janoschka, waren helemaal niet op zoek naar een leeuw, maar hebben op Marktplaats een handelaar in (verboden) bont van een lynx en een otter bespeurd. Hij heeft leeuw Janoschka voor 32 duizend euro van Herman gekocht. 

De Panthera leo is een zwaar beschermd dier en de agenten vermoeden dat het niet snor zit met de papieren. Ze komen een dag later terug bij de handelaar en nemen Janoschka op de achterbank van de politieauto mee naar het bureau. De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) legt Janoschka langs de meetlat en concludeert dat er genoeg mis is met zijn papieren om te twijfelen aan zijn herkomst. Omdat Herman in de ogen van het Openbaar Ministerie onvoldoende kan aantonen dat alles in orde is met de geprepareerde leeuw – misschien is hij wel gestroopt in Afrika – krijgt de preparateur een boete (strafbeschikking) van 1.500 euro. Dat pikt Herman niet. Hij wil dat de rechter ernaar kijkt. Dat gebeurt in juli van dit jaar, maar de zaak wordt aangehouden. Herman heeft allerlei papieren meegenomen naar de rechtbank, maar er ontbreekt een certificaat van de Franse CITES-autoriteiten waaruit zou moeten blijken dat alles in orde is met Janoschka. (CITES is een overeenkomst waarin landen afspraken hebben gemaakt over de handel in bedreigde dier- en plantensoorten.) Herman krijgt van de Haagse rechter de kans om het certificat d'importation/exportation in Parijs op te vragen. En dat is er nu.

'Het is jammer dat dit geen digitale zitting is, want dan had ik de leeuw kunnen laten zien', zegt de economische politierechter Verbeek. 'Het is een zittende leeuw.' Niet alles is puur Janoschka, alleen de huid, die Herman voor 9 duizend euro kocht. De Afrikaanse leeuw werd in 2007 geboren in Roemenië, waar een dompteur hem opleidde voor het circus. Tien jaar lang reisden ze door Eurazië, totdat Janoschka in 2017 in Frankrijk stierf en Herman bij een handelaar zijn huid kocht. Bij de koop kreeg hij de chip die Janoschka zijn leven lang had meegedragen en diens Roemeense paspoort, behalve het CITES-certificaat dat – zoals te doen gebruikelijk – naar de Franse CITES-organisatie werd gestuurd. 'Ik heb alles gedaan om het goed te doen', zegt Herman tegen de Haagse politierechter. 'Maar dat was kennelijk niet goed genoeg. Het heeft me slapeloze nachten bezorgd, ik kreeg er stress van. Mensen en musea mogen het nog zo mooi vinden wat ik maak, maar dat is het mij niet waard. Ik kon het gewoon niet aan en ik ben ermee gestopt, los van wat er vandaag gebeurt. Als deze zaak bij de RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, red.) was gebleven, was het vier jaar geleden opgelost. Maar als er opeens een strafzaak van komt, dan trekt iedereen zijn handen van je af.'

Janoschka werd vier jaar geleden in beslag genomen en zit nu ergens in Naturalis in Leiden. Dat wist Herman niet. Als het aan officier van justitie Bakker ligt, kan Herman hem daar na vandaag hooguit bezoeken. 'Mijnheer pleegde in 2021 een strafbaar feit omdat niet kon aantonen dat de leeuw legaal was.' Het Openbaar Ministerie had onvoldoende informatie over de herkomst van de leeuw, en Herman had die onzekerheid moeten wegnemen. De officier: 'De wet schrijft voor dat wij zekerheid moeten hebben. Er zat een gat tussen het moment van overlijden van de leeuw en het moment dat mijnheer de huid kocht. De NVWA plaatste vraagtekens bij het paspoort. We maken ook mee dat chips uit overleden dieren worden gehaald en op de zwarte markt worden verhandeld. Daarom wilden we het certificaat zien waaruit moest blijken dat het geen wilde leeuw was. En we wilden weten hoe de Franse handelaar aan de leeuw kwam. Die achtergrondinformatie hebben we nog steeds niet.'

Herman heeft het CITES-certificaat in Parijs bemachtigd. De officier: 'Mijnheer heeft laten zien dat hij dat zelf kon doen. Dat vinden we belangrijk, omdat de bewijslast niet bij ons moet liggen. We willen dat handelaren heel juist en zorgvuldig met beschermde dieren omgaan.' Voor het ontbreken van documenten kreeg Herman in 2021 een boete van 1.500 euro. 'Ik vraag mij af of straffen nu nog zin heeft', besluit de officier, hoewel het OM nog steeds een klein vermoeden heeft dat de zaak niet in de haak is. 'Ik vraag u om zoveel jaren na dato artikel 9a toe te passen.' Wel schuldig, geen straf. Herman heeft nooit iets fout of strafbaars gedaan, reageert zijn raadsman. Alle documenten die hij kon achterhalen heeft hij achterhaald. 'De Afrikaanse leeuw is in het circus geboren en in het circus een natuurlijke dood gestorven. Deze leeuw is altijd legaal geweest. Zijn legale status blijkt duidelijk uit het dossier', aldus raadsman Van Schooten. Overal in het dossier – in zijn paspoort, in de vaccinatiebewijzen, in de overlijdensverklaring, in de factuur – duikt hetzelfde chipnummer op. Ook in het CITES-certificaat dat Herman van Parijs heeft gekregen. 'Dat had het OM ook zelf kunnen opvragen, nu is een onredelijke eis aan de verdachte gesteld.'

Raadsman Van Schooten vraagt zich ook af waarom het allemaal zo lang heeft moeten duren. 'Na vier jaar vindt het OM dat er een schakel ontbreekt in de reeks documenten. Had die vraag niet vier jaar eerder gesteld kunnen worden? In vier jaar kan veel gebeuren, bijvoorbeeld dat het onmogelijk is geworden om de schakels te vinden. Als het onderzoek in 2021 adequaat was uitgevoerd, dan was er geen vervolging ingesteld.' Als het OM de (ingewikkelde) CITES-regels goed had gekend, had men volgens de raadsman ook kunnen weten dat een merkteken/microchip 'bij alle overdrachten het bewijs van herkomst is.' De rechter zou Herman daarom moeten ontslaan van alle rechtsvervolging en het OM opdracht moeten geven om Janoschka terug te brengen naar zijn maker.

En dat is precies wat de Haagse politierechter doet. De vraagtekens van de NVWA bij Janoschka's documentatie overtuigen hem niet. Politierechter Verbeek: 'De ene inenting is in een andere kleur geschreven dan de andere. Dat zal wel, we weten hoe dat vaak gaat met inentingen. Iemand gebruikt een andere pen. Ik vind de vraagtekens bij de echtheid van het paspoort ook niet overtuigend. Wat ik belangrijk vind is dat in alle documenten hetzelfde chipnummer voorkomt. Er zal vast gerommeld worden met chips, maar dat had het OM in dit geval dan duidelijk moeten maken.' Rechter Verbeek meent dat Herman voldoende heeft aangetoond dat hij in 2021 een legale leeuw heeft verkocht. De rechter spreekt Herman vrij. Hij hoeft de boete niet te betalen en Naturalis raakt leeuw Janoschka kwijt aan zijn schepper. 

* Dit is niet zijn echte naam.

Lees hier meer Op de Rol-verhalen.