‘Kunt u zich herinneren dat u zo schold?’, vraagt de rechter. ‘Nee, maar ik ben wel makkelijk in schelden; ik vind schelden normaal’, antwoordt James. ‘Dat vindt u normaal?’ ‘Ja, dat is normaal. Ik ben geadopteerd; ik kom uit Sierra Leone. 90 procent van mijn generatie is uitgeroeid. Wij zeggen waar het op staat.’ De rechter: ‘En het is ook normaal om te schelden tegen de politie?’ ‘Ja, dat zijn racisten. De kutagenten vinden ons kutafrikanen.’ De rechter: ‘Mijnheer, ik ga u even onderbreken. We maken een afspraak. Het is niet de bedoeling dat u hier mensen beledigt.’ James op luide toon: ‘Ik kom niet uit jouw kut dus ik hoef geen afspraak te maken.’ De rechter: ‘Okay, u vertrekt nu!’ James: ‘Dat is beter, ik had hier ook nooit moeten komen. Kankerwijf.’

‘Je wacht buiten?’, roept zijn raadsman vertwijfeld terwijl James de Zutphense zittingszaal uitstormt. Op de gang tiert hij verder. ‘Ik ben echt verbouwereerd’, zegt raadsman Hendry de Boer. ‘Kunnen we de zaak aanhouden?’ ‘Hij heeft mij wel beledigd; denkt u dat het de volgende keer beter zal gaan?’, reageert de rechter. De raadsman: ‘Ik weet niet waar dit vandaan komt; misschien is het de rechtszaal. Ik was gisteren bij hem om over de zitting van vandaag te praten. Hij zit in een gesloten afdeling van De Boog in Warnsveld. Het ging hartstikke goed met hem. Ze vonden het daarom goed dat ik hem zou meenemen naar de rechtbank en weer zou terugbrengen. We moeten hem niet de straat op laten gaan.’ De rechter: ‘We onderbreken de zitting. Praat u met mijnheer.’

Allemaal zaal D van het Zutphense gerechtsgebouw uit. Raadsman De Boer gaat langs de Martinetsingel op zoek naar James. 10 minuten later zit iedereen weer in de zittingszaal. De raadsman: ‘Er is geen land met hem te bezeilen. Ik heb hem gezegd dat hij op een bankje moet gaan zitten. Ik breng hem na de zitting terug naar De Boog. Laten we de zaak maar gewoon afhandelen.’ De rechter: ‘U denkt dat hij zich de volgende keer weer niet kan gedragen?’ De advocaat: ‘Ik denk dat hij dan weer stennis gaat maken. Er is een rapport van de reclassering, er zijn waarborgen. We moeten het maar zonder hem afdoen. Dat hoeft niet lang te duren; de feiten spreken voor zich.’

Politierechter Cenik loopt de feiten na. Op 11 oktober 2020 belt James ‘s nachts 27 keer 112 ‘met onzinverhalen en veel gescheld’. Op 21 oktober wordt James aangehouden en gaat hij spiernaakt voor de politieauto’s staan en ‘zwaait hij met zijn geslachtdeel’. Eenmaal aangekleed en weggezonden, ontkleedt hij zich bij een bushalte. ‘Hij maakt daar bewegingen met zijn heupen, waarbij zijn geslachtsdeel ronddraait.’ Op 2 november belt hij ‘s avonds 100 keer met 112. Tegen de agent die hem aanhoudt, zegt hij: ‘Hebt u een dochter kankeragent? Ik wil haar verkrachten en dumpen.’ Politierechter Cenik: ‘Dat komt extra hard aan omdat deze politieagent net zijn dochter aan kanker heeft verloren.’ Een dag later holt James spiernaakt over de parkeerplaats van het politiebureau in Apeldoorn en weer ‘zwaait hij met zijn geslachtdeel.’ Ten slotte ruïneert hij op 12 november de motorkap van een passerende auto.

Voor dat laatste akkefietje zit James 18 dagen vast. Helpen doet het niet. De maanden erop gaat hij door met het beledigen van agenten en blijft hij zijn kleren uittrekken op straat en belt hij onnodig met 112. Telkens wordt hij veroordeeld en verdwijnt hij in de cel. In de gevangenis in Arnhem loopt het zo uit de hand dat James in een gevangenis met psychiatrische zorg (PPC) wordt geplaatst. Daar krijgt hij onder dwang antipsychotica. De periode in het PPC zorgt voor rust en stabilisatie. In maart verhuist James met een zorgmachtiging verplicht naar een kliniek. Tot september van dit jaar bivakkeert hij gedwongen bij De Boog. Omdat James niets ziet in vrijwillige behandeling, stelt de reclassering voor dat hij doorgaat met de huidige klinische behandeling. Ze adviseert na de opname begeleid wonen. ‘Dat zag James gisteren helemaal zitten’, reageert zijn raadsman.

Officier van justitie Giulia Hendriks ziet de adviezen van de reclassering ook zitten. ‘De feiten zijn voorgekomen uit het stoppen met de medicatie tegen psychoses en door drugsgebruik. De reclassering adviseert geen taakstraf en geen gevangenisstraf. Met dat advies houd ik rekening’, zegt de officier. Ze eist een onvoorwaardelijke gevangenisstraf gelijk aan het voorarrest van 18 dagen en een voorwaardelijke gevangenisstraf van 2 maanden, met daaraan verbonden de bijzondere voorwaarden die de reclassering heeft geadviseerd. Met die eis kan raadsman De Boer leven, ‘hoewel ik een voorwaardelijke celstraf van 2 maanden wel veel vind.’

James is namelijk geen crimineel, benadrukt de raadsman. ‘Voor 2020 had hij geen strafblad. Hij was getrouwd en heeft een dochter. Hij is op zijn 6e geadopteerd en is opgegroeid in Nederland. Zijn adoptievader stierf in 2019, en toen begon het slecht te gaan. Hij zat in een soort verblijfhuis en begon met drugs. Hij gaf overlast en was niet aanspreekbaar. Hij is uit dat huis gezet en kwam op straat terecht. Er volgde een hele trits aan strafbare feiten, vorig jaar in totaal 21. Dan kreeg-ie 1 dag, dan weer 2 weken, dan een paar maanden. Voor het vernielen van die motorkap zat hij 18 dagen in voorarrest. Dat is vrij fors als je kijkt naar zijn toerekeningsvatbaarheid. Ik vind een voorwaardelijke gevangenisstraf nu van 2 weken redelijk.’

Politierechter Cenik vindt bewezen dat James agenten heeft beledigd, de openbare zeden heeft geschonden, onnodig 112 heeft gebeld en de motorkap heeft vernield. ‘Ik houd rekening met de verminderde toerekenbaarheid van mijnheer. Ik heb geen rapport van een psycholoog of psychiater, maar in het rapport van de reclassering lees ik wel dat mijnheer psychotisch gedrag vertoonde. Ik houd ook rekening met het feit dat de reclassering gezien mijnheers psychische gesteldheid een taakstraf of gevangenisstraf niet zien zitten.’ Politierechter Cenik vindt de strafeis van de officier daarom ‘passend en geboden’. James krijgt een onvoorwaardelijke celstraf van 18 dagen, maar die heeft hij al uitgezeten, en 2 maanden voorwaardelijk. ‘2 maanden voorwaardelijk is als stok achter de deur en vanwege de ernst van de feiten passend.’ Daarnaast krijgt James als bijzondere voorwaarden een meldplicht, de verplichting om de opname bij De Boog voort te zetten en moet hij na de lopende behandeling begeleid gaan wonen. James dient de eigenaar van de toegetakelde auto ook 891 euro en 71 cent te betalen. De rechter besluit: ‘Veilige reis terug naar De Boog.’ De advocaat: ‘Dat komt wel goed. Ik ben benieuwd hoe ik hem aantref.’

* Dit is niet zijn echte naam.

Lees hier meer 'Op de Rol'-verhalen.