Joost heeft iets met treinen. 'Ik ben een treinfanaat', zegt hij zelf. Hij mag ze graag spotten, zittend langs de spoorlijn, met de spoorkaart van de actuele treinenloop in zijn hand. Zijn favoriete trein is de klassieke ICM Koploper 4064. Thuis heeft Joost modeltreintjes en treinbanen, en zelfs een oud kostuum van de Nederlandse Spoorwegen. Wat was hij graag conducteur geworden. 'Maar dat zit er niet meer in'.

Want wat verzint het door de cannabis bedwelmde tweetal op die januari-avond? Ze pakken kiezelsteentjes die rond de perrons liggen, en gooien ze op de rails. Vervolgens gaan ze in de buurt op zoek naar spullen om op de rails te gooien. Bij een naburige sportschool halen ze bakstenen van een hoop, die ze op de rails leggen. De trein uit Leeuwarden schuift ze in zijn vaart aan de kant. De jongens raken op drift. Een afgedankte kerstboom belandt op de rails. Naast de sportschool halen ze een bureau van de straat. Hup, ook dwars op de rails. Een trein maakt een noodstop. De machinist seint zijn collega in de intercity naar Zwolle dat hij moet afremmen. De trein tussen Heerenveen en Wolvega gaat langzamer rijden om het spoor te kunnen inspecteren. En dan bedenkt het benevelde tweetal om een betonblok op de rails te leggen. Een aanstormende trein sleept het blok mee tot het NS-station van Heerenveen.

ProRail maakt de volgende dag melding van de incidenten bij station Heerenveen IJsstadion. 'Hoe haal je dit in je hoofd? Dit had heel anders af kunnen lopen. En wat een enorme schrik is dit geweest voor de machinist, het treinpersoneel en de reizigers. Wij zitten hier samen met politie bovenop en willen de daders aanpakken. Dit kan niet ongestraft blijven', briest de hoogste baas van 's lands spoorwegbeheerder. Joost en Ben zijn 's nachts al door de politie uit de struiken rond het station Heerenveen IJsstadion geplukt.

Ben heeft zijn opwachting reeds gemaakt bij de (kinder)rechter, nu is het de beurt aan Joost in zaal E van het gerechtsgebouw in Leeuwarden. De grote vraag is natuurlijk: wat bezielde de treinliefhebber? Joost: 'Het stond niet op mijn verlanglijstje om die spullen op de rails te knikkeren. Het was ook totaal niet gepland. We waren verveeld. Ik zat in die tijd onder de drugs, jointjes. Normaal zit ik daar 's avonds alleen, en dan gebeurt zoiets niet, maar nu jutten we elkaar op. En dan gebeurt het wel. Dat had natuurlijk helemaal niet gemoeten. Ik heb een domme fout gepresteerd.' Wat begon met steentjes gooien, eindigde dus met een bureau en een betonblok op de treinrails. 'We tilden dat bureau naar het spoor, helemaal een stom idee. De trein maakte meteen een noodstop.' 'En jullie dachten nog steeds niet: wat zijn we aan het doen?', vraagt politierechter Hof. 'Nee', antwoordt Joost laconiek. 'We gingen door, want we werden niet gepakt. Ik heb toen een hek opgetild en het betonblok eronder naar de perronkant gezeuld.'

Joost heeft met de reclassering gepraat. 'Ik lees in hun rapport dat u PDD-NOS hebt (dit een ontwikkelingsstoornis en valt onder de noemer autismespectrumstoornissen, red.) en dat u moeilijk kunt leren. U hebt ook geen inzicht in wat goed en fout is, lees ik.' 'Dat klopt', reageert Joost. 'Ik doe iets en daarna zie ik wel of het fout was. Ik ben gewoon hardleers.' Joost woont in Súdwest-Fryslân in een boerderij voor mensen met een verstandelijke beperking. Omdat hij daar goed wordt begeleid, ziet de reclassering geen rol voor zichzelf weggelegd als 'toezichthouder'. Joost zou volgens de reclassering best een werkstraf kunnen uitvoeren. Hij denkt daar zelf anders over. 'Ik kan niet in de maatschappij werken, want ik heb een kolerehekel aan mensen. Ik ben ook bij veel bedrijven weggestuurd.'

En toch zal hij eraan moeten geloven, vindt de officier van justitie. En daarmee heeft hij 'flinke mazzel'. Officier Meijer: 'Toen ik met het dossier begon, zette ik grote ogen op. De rillingen liepen me over de rug. Wat had hier niet kunnen gebeuren? Het is goed afgelopen, maar een trein had ook kunnen ontsporen. Wat bezielt je en hoe haal je het in je hoofd – iemand die nota bene zegt een treinenliefhebber te zijn.' De officier van justitie houdt Joost voor dat een onverlaat zes maanden celstraf kreeg omdat hij in Den Haag een balk op de tramrails had gelegd. 'Het zou helemaal niet raar zijn als ik zou zeggen: laat die mijnheer maar naar de gevangenis gaan. Maar ik geloof ook dat een gevangenisstraf alleen maar contraproductief zou werken.' De officier eist een werkstraf van 120 uur ('hoeveel dagen is dat?', wil Joost weten), en een voorwaardelijke gevangenisstraf van één maand. En hij zou ProRail en de NS een schadevergoeding moeten betalen.

Joost was onbezonnen en dacht niet na over de mogelijke gevolgen van zijn daden. 'En dat heeft natuurlijk alles te maken met zijn persoonlijkheid', betoogt raadsman Snorn. 'Het heeft mij daarom verbaasd dat de reclassering, net als de Raad voor de Kinderbescherming, vindt dat het jeugdstrafrecht hier niet aan de orde is. Zij vinden dat een pedagogische aanpak geen meerwaarde heeft, en dat snap ik dan weer wel. Als u niet het jeugdstrafrecht toepast, zou ik u willen vragen om wel rekening te houden met de leeftijd van mijn cliënt en zijn persoonlijkheid.' Politierechter Hof past het jeugdstrafrecht inderdaad niet toe, maar zegt 'rekening te houden met de persoonlijkheid' van Joost. Tegelijk heeft Joost wel de veiligheid van het treinverkeer in gevaar gebracht. De rechter: 'Dit had écht heel anders kunnen aflopen. Ik vind het moeilijk te begrijpen dat een treinliefhebber zoiets doet.'

De Friese politierechter geeft Joost de straf die de officier van justitie heeft geëist: een werkstraf van 120 uur en een maand voorwaardelijke gevangenisstraf. En hij moet de schade vergoeden: 5.863,83 euro aan de NS en 3.361,67 euro aan ProRail. Joost begrijpt dat hij de schade aan de trein en de rails moet vergoeden, maar 'mijn uitkering is nog niet rond'. Hij moet ook twee bewoners van een straat in Heerenveen in totaal driehonderd euro betalen omdat hij daar twee weken voor zijn strapatsen bij het NS-station een ruit heeft ingegooid en een vaas in de voortuin heeft vernield. 

* Dit zijn niet hun echte namen.

Lees hier meer Op de Rol-verhalen.