De strafrechters en de gerechtsjurist (griffier) hebben AI gebruikt als schrijfhulp bij het opstellen van een concept voor de strafmotivering. De strafmotivering is het onderdeel van het strafvonnis waarin wordt uitgelegd hoe de rechtbank tot de straf is gekomen. Een belangrijk onderdeel van het strafvonnis voor de verdachte, de officier van justitie, het slachtoffer en de samenleving. De bij deze strafzaak direct betrokkenen zijn meteen nadat de uitspraak is gedaan over het gebruik van de AI en het uitgaan van dit persbericht geïnformeerd.

Bij het gebruik van de AI heeft de rechtbank de vertrouwelijkheid en integriteit van de strafprocedure vooropgesteld. Er is daarom zorgvuldig beoordeeld dat er geen privacygevoelige informatie en specifieke feiten in de AI-systemen werden ingevoerd die herleidbaar zijn tot de concrete zaak. De belangrijke kernwaarden van de Rechtspraak, in het bijzonder die van menselijke controle, transparantie en ethische waarborgen zijn daarbij en bij de verdere uitvoering van de proef steeds in het oog gehouden.

De suggesties en formuleringen die door de AI voor de strafmotivering zijn aangedragen op grond van ingevoerde korte algemene feiten en omstandigheden van de zaak zijn zorgvuldig beoordeeld en geselecteerd door de strafrechters en de griffier. Zij hebben daarbij gewerkt volgens de standaard werkwijze, waarin de griffier een concept maakt dat vervolgens door de strafrechters gezamenlijk is aangepast tot de definitieve strafmotivering. Van groot belang is daarbij dat AI geen beslissingen heeft genomen, beslissingen heeft voorbereid en/of afwegingen heeft gemaakt.

De rechters en griffier in de betreffende zaak zijn enthousiast over de resultaten van deze 'samenwerking' met technologie. Het gebruik van AI heeft niet alleen geleid tot een versnelde opstelling van de strafmotivering, maar heeft ook geresulteerd in een duidelijke structuur en indeling. 

Ondanks deze zeer positieve bevindingen van de proef, zijn de rechters en griffier van mening dat het gebruik van openbare AI-tools mogelijk niet vaak zal worden herhaald. De beperkte invoer van informatie in een openbaar AI-netwerk beperkt de effectiviteit van zulke toepassingen. Ook bestaat het risico dat er te veel informatie over de zaak op een te vroeg moment wordt gedeeld met de openbare AI, wat tot ethische en juridische complicaties kan leiden.

Een intern afgeschermd AI-systeem, speciaal ontworpen voor de Rechtspraak en dat alleen vertrouwelijke gegevens gebruikt, zou veel effectiever kunnen zijn. Volgens de bij de proef betrokken rechters en griffier  is een idee om alle gepubliceerde strafvonnissen op rechtspraak.nl in een afgeschermde database te verzamelen en te integreren in een afgeschermde beveiligde AI-toepassing. Dit zou strafrechters in staat stellen om relevantere en specifiekere informatie daarin in te voeren. Een reële verwachting is dat de AI die informatie kan genereren tot zeer bruikbare resultaten in de vorm van conceptstrafmotiveringen. 

Deze ontwikkeling biedt kans om binnen de strafrechtspraak verder te kijken naar het gebruik van AI in een ondersteunende vorm, terwijl belangrijke waarden behouden blijven. Op deze manier kunnen technologie en rechtspraak effectief hand in hand gaan.