'Bij pacht gaat het om grondeigenaren die hun landbouwgrond verhuren aan een agrariër’, legt Willemse uit. ‘Dat is streng gereguleerd. Na de oorlog vond de regering het belangrijk dat Nederland voor betaalbare prijzen eigen voedsel kon verbouwen. Daarvoor is nodig dat boeren goedkoop en langdurig grond kunnen huren.’ Onder de nieuwe pachtwet uit 2007 genieten pachters nog steeds veel bescherming. ‘Alleen de rechter kan een pachtcontract ontbinden of beëindigen, tenzij pachter en verpachter het onderling eens zijn.’

Grote grondeigenaren zijn overheden, beleggers en fondsen, kerken en religieuze organisaties. Maar ook oude adel speelt nog steeds een rol. ‘Hun landgoederen zijn tegenwoordig wel vaak ondergebracht in stichtingen, met een rentmeester aan het roer. Daarnaast verpachten agrariërs grond aan elkaar.’

Pachtgeschillen gaan haast altijd over geld. Grondeigenaren proberen soms van pachters af te komen omdat ze de grond zelf nodig hebben of omdat de grond zonder pachtcontract veel meer waard is. ‘Dat kan tonnen of zelfs miljoenen schelen.’ Het komt ook voor dat pachters de grond zonder toestemming doorverhuren aan andere boeren, voor veel meer geld. En er zijn geregeld conflicten in boerenfamilies over opvolging en de nalatenschap. ‘We zien veel familieruzies’, zegt Willemse. ‘Na het overlijden van hun ouders zijn alle broers en zussen erfgenamen. Die vinden bijvoorbeeld dat de broer die het bedrijf eerder heeft overgenomen bevoordeeld is en willen dan geld zien. Zo’n zaak gaat vaak gepaard met veel emoties. Als de ruzie niet al te hoog is opgelopen, proberen we te schikken op de zitting. We proberen de onderlinge relaties te verbeteren of te zoeken naar een nette manier voor hen om van elkaar af te komen. In 60 procent van de zaken lukt dat. En anders doen wij uitspraak.’

Opvolging binnen een boerenbedrijf kan ook tussen pachter en verpachter een bron van conflict zijn. ‘Een agrariër moet toestemming hebben als hij wil dat zijn zoon of dochter hem opvolgt als pachter. De grondeigenaar kan zich daartegen verzetten met als argument dat de opvolger geen goede boer is.’ Maar wanneer ben je dat? Om die vraag te beantwoorden bestaat de pachtkamer in Arnhem niet alleen uit raadsheren (rechters in hoger beroep), er zitten ook 2 deskundigen in: een agrariër en een rentmeester. ‘Zij kunnen beoordelen of iemand een goede boer is, een rechter heeft daar minder verstand van’, zegt Willemse, die overigens wel is opgegroeid in een dorp op de West-Brabantse klei. ‘Als kind was ik altijd te vinden op boerderijen van vriendjes en vriendinnetjes.’

Ze houdt sinds 2009 zitting in de pachtkamer, maar behandelt ook andere civiele zaken (over huur, grondtransacties en burenrecht) want het aantal pachtzaken is teruggelopen: 40 tot 50 per jaar zijn het er nog. ‘Er zijn minder boerenbedrijven dan vroeger en het landbouwareaal is afgenomen, door stedenbouw en de aanleg van natuurgebieden’, zegt Willemse, die in januari 2024 afscheid neemt van haar huidige post en overstapt naar strafrecht. Met enige weemoed, want in de pachtkamer komt zóveel voorbij. Menselijke verhoudingen, financiële strubbelingen, fosfaten en stikstof… ‘Het hele landbouwbeleid speelt een rol’, zegt de rechter. ‘Maar rechtszaken over het al dan niet toekennen van vergunningen door de overheid, waar je nu veel over hoort, behandelen wij niet. Dat doet de bestuursrechter.’

Ze ziet wel een andere actuele ontwikkeling die voor geschillen zorgt tussen pachter en verpachter: agrariërs die hun bedrijf anders inrichten omdat ze biologisch en extensiever willen boeren, die een zorgboerderij beginnen of een camping. ‘Verpachters zijn het daar soms niet mee eens en willen ontbinding van de overeenkomst. Wij moeten dan bepalen of er nog sprake is van een echte agrarische onderneming of niet. Dat zijn spannende zaken.’