Laden...

Jan van der Groen

Dit is een afdruk van een pagina op Rechtspraak.nl. Kijk voor de meest actuele informatie op Rechtspraak.nl (http://www.rechtspraak.nl). Deze pagina is geprint op 01-01-1970.

Skip Navigation LinksRechters > Bijzondere rechters > Jan van der Groen

‘Deze verdachten doorgronden is moeilijk’

Jihadstrijders die terugkomen uit Syrië, mannen die met kalasjnikovs en bommen een grote aanslag willen plegen, rechter Jan van der Groen komt ze allemaal tegen in zijn rechtszaal. Hij maakt deel uit van het terrorismecluster van de rechtbank Rotterdam, dat in dit soort zaken is gespecialiseerd. Van der Groen wordt dankzij optredens in de media soms herkend op straat. ‘De reacties zijn meestal positief.’

Terrorismeverdachten zijn minder positief. ‘Een man die verdacht werd van het voorbereiden van een terroristisch misdrijf kwam eens luid mopperend de zittingszaal binnen’, vertelt hij. ‘Andere gedetineerden hadden hem gewaarschuwd: “Als je bij de rechtbank maar niet die kale krijgt.” Toen hij mij zag, zonk de moed hem in de schoenen.’

Is hij dan zo’n strenge rechter? ‘Ik kan stevige straffen opleggen, dat klopt. De strafmaat voor terrorismezaken is ook hoger dan voor andere misdrijven. Deze man kreeg 4 jaar cel en was het daar niet mee eens. In hoger beroep werd zijn straf verdubbeld.’ Hij legt ook geregeld (deels) voorwaardelijke celstraffen op, die verdachten niet hoeven uit te zitten als ze aan een bijzondere voorwaarde voldoen: deelnemen aan deradicaliseringstraining van de reclassering
Jan van der Groen

Specialist

Binnen de rechtspraak geldt Van der Groen – die ook rechtszaken over zware georganiseerde misdaad behandelt – als specialist op het gebied van terrorisme. 'Het gaat er daarbij om de bevolking vrees aan te jagen door geweld of dreiging met geweld en staatsrechtelijke structuren omver te werpen.' Hij werd in 2015 gevraagd een speciaal terrorismecluster op te zetten, na de aanslag op het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo. De Nederlandse rechtspraak wilde beter voorbereid zijn op terrorismezaken. Rotterdam heeft een beveiligde zittingszaal en Van der Groen had al de nodige ervaring; hij behandelde zaken over trainingen voor terroristische misdrijven en berechtte de Hofstadgroep. De 20 rechters en secretarissen van het terrorismecluster kregen bijscholing. Nu worden grote terrorismezaken meestal in Rotterdam behandeld.

 

Verschillende culturen

'Kennis van verschillende culturen en van religieuze aspecten is belangrijk om dit werk goed te kunnen doen', zegt Van der Groen. 'Maar ook al heb je die bagage, het blijft lastig om een duidelijk beeld te krijgen van wat de verdachte beweegt. Bij terroristen met een islamitische achtergrond kom je in aanraking met een andere kijk op de samenleving. Bovendien beroepen ze zich vaak op hun zwijgrecht. Ik heb zelden een terrorismeverdachte horen bekennen dat hij een aanslag had willen plegen.' De laatste tijd gaat ook aandacht uit naar terrorisme uit bijvoorbeeld rechts- of links-extremistische hoek. 'Die mensen hebben weer heel andere motieven. Het is nuttig als de kennis over deze stromingen binnen de rechtspraak wordt uitgebreid.'

 

Van elkaar leren

Het Rotterdamse cluster onderhield in de beginfase van zijn bestaan contacten met rechters in het buitenland, om van elkaars ervaringen te leren. 'Landen gaan verschillend met terroristen om. De Duitsers bijvoorbeeld zijn organisatorisch en logistiek goed toegerust, door hun ervaring met binnenlands terrorisme. Zij plaatsen deze verdachten niet bij elkaar, zoals bij ons in de extra beveiligde inrichting in Vught, maar verspreiden ze juist over reguliere gevangenissen om te voorkomen dat ze elkaar beïnvloeden. Persoonlijk vind ik dat een goed idee; als je ze allemaal bij elkaar zet, wordt dat één grote broeikas en ik hoor ook wel van jonge verdachten dat zij enorm zijn geschrokken toen ze tussen zwaar gestrafte terroristen werden geplaatst. Maar het is ook wel begrijpelijk dat de Nederlandse overheid vanuit beveiligingsoogpunt heeft gekozen voor een centrale afdeling. Duitsland heeft meer gevangenissen, met veel meer personeel.'

 

Laura H.

Nederlandse rechters hebben ook bevoegdheden voor zaken die zich buiten onze landsgrenzen afspelen, bijvoorbeeld in Syrië toen Islamitische Staat daar huishield. ’In het begin ging het vooral om verdachten die wilden vertrekken, later om terugkeerders na de val van het kalifaat.’ Van der Groen behandelde onder meer de zaak tegen de teruggekeerde Laura H. uit Zoetermeer. Zij kreeg 24 maanden cel – waarvan 13 voorwaardelijk – voor het voorbereiden en bevorderen van terroristische misdrijven. Ze was zelf misschien niet actief geweest voor IS, maar faciliteerde wel haar man om zich aan te sluiten, oordeelde de rechtbank. ‘Later zijn veel meer vrouwen berecht bij wie die redenering werd gevolgd, het is vaste jurisprudentie geworden.'

 

Vakantiehuisje

Ook de zaak tegen 6 mannen die aanslagen voorbereidden in een vakantiehuisje in Weert trok veel media-aandacht. De groep wilde toeslaan met een autobom en met kalasjnikovs op festivalgangers schieten. Ze oefenden met granaten en bomvesten, in het bijzijn van een undercoveragent. Na 11 zittingsdagen zijn ze veroordeeld tot celstraffen van 10 tot 17 jaar. Een van de verdachten kreeg een jaar strafkorting omdat hij beïnvloed was door de AIVD. 

Maar een verdenking van terrorisme eindigt lang niet altijd in lange gevangenisstraf. De extra beveiligde rechtbank op Schiphol was in maart 2023 het decor voor een grote rechtszaak tegen 9 mannen uit Eindhoven. Zij hadden naar gewelddadige IS-video’s gekeken, gefantaseerd over aanslagen op politici en 2 mannen hadden schietles gevolgd. Voor het OM leek het een uitgemaakte zaak: met hun aanhouding was een terroristische dreiging afgewend, jarenlange straffen waren op zijn plaats. Maar de rechtbank vond uiteindelijk geen enkel bewijs voor strafbaar gedrag of zelfs maar voor radicalisering, en sprak de mannen vrij.