Laden...

Magda Koole

Dit is een afdruk van een pagina op Rechtspraak.nl. Kijk voor de meest actuele informatie op Rechtspraak.nl (http://www.rechtspraak.nl). Deze pagina is geprint op 01-01-1970.

Skip Navigation LinksRechters > Bijzondere rechters > Magda Koole

Magda Koole is rechter-commissaris (rc) bij de rechtbank Den Haag, maar reist over de wereld om getuigen te horen van oorlogsmisdaden en misdrijven tegen de menselijkheid. De Haagse WIM-kamer - genoemd naar de Wet Internationale Misdrijven – behandelt die ver van hier gepleegde misdrijven. Haar vooronderzoek helpt de zittingsrechters bij het vormen van een oordeel.

Oorlogsmisdaden, volkerenmoord, foltering op grote schaal, mensen laten verdwijnen en vernieling van werelderfgoed lijken ver van de Nederlandse werkelijkheid af te staan. Maar al is ons land niet in oorlog, Nederlanders kunnen wel dader of slachtoffer zijn van zulke misdrijven. Bovendien kunnen buitenlandse daders zich in Nederland bevinden. ‘De rechtbank Den Haag is dan bevoegd’, zegt Koole. ‘Ook als verdachten later naar Nederland komen, bijvoorbeeld als asielzoeker.’

Portret van Magda Koole met toga over de schouder  Magda Koole

Extra verantwoordelijk

Het ontstaan van de WIM-kamer vloeit voort uit de Verdragen van Genève, waar veel landen bij zijn aangesloten. ‘Zij moeten zoveel mogelijk doen om oorlogsmisdadigers te bestraffen. Nederland vat dat op als een verplichting om die misdadigers zelf te vervolgen. Daarmee kent ons land zichzelf dus internationale rechtsmacht toe, net als bijvoorbeeld België, Duitsland, Frankrijk, Noorwegen en Canada.’

Nederland voelt zich extra verantwoordelijk omdat het Internationaal Strafhof in Den Haag is gevestigd, zegt Koole. Maar waarom is er dan ook nog een WIM-kamer nodig? ‘Het Internationaal Strafhof heeft de handen vol aan hooggeplaatste verdachten, zoals (ex-)presidenten, andere regeringsleiders en hoge militaire leiders. Maar er is een veel grotere groep minder bekende verdachten. Onze Nederlandse capaciteit is broodnodig, en dan nog is het soms een druppel op de gloeiende plaat.’

 

Chemische wapens

Ook de politie en het OM hebben speciale teams opgericht om plegers van internationale misdaden op te sporen en te vervolgen. Zij gaan aan de slag met tips van getuigen (bijvoorbeeld asielzoekers die folteraars uit hun thuisland tegenkomen in een AZC) en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (als die een asielzoeker afwijst vanwege een verdenking) of na berichten in de media. Op die manier heeft een Nederlandse zakenman ruim 16 jaar gevangenisstraf gekregen voor het leveren van grondstoffen aan Saddam Hoessein, waarmee mosterdgas werd gemaakt dat duizenden Koerden fataal werd. Ook folteraars van het communistische regime in Afghanistan kregen lange straffen en Rwandezen die zich schuldig hadden gemaakt aan (opruien tot) genocide. Een van hen kreeg levenslang.

Zoeken naar een aanpak

‘In het begin moest iedereen zoeken naar manieren om deze atypische zaken aan te pakken, maar door ervaring leveren de onderzoeken steeds meer op’, zegt Koole. ‘Wij hebben te maken met heel omvangrijke dossiers, waar veel haken en ogen aan zitten. De internationale component maakt het juridisch ingewikkeld. Verder moet ik al mijn diplomatieke gaven uit de kast halen om toestemming van autoriteiten in allerlei landen te krijgen voor het horen van getuigen. En om de officier van justitie en de advocaat van de verdachte mee te nemen. Als de advocaat niet mee mag, moet de officier ook thuisblijven. Dan zoeken we een andere oplossing, een videoverbinding bijvoorbeeld.’

 

Doorvragen

‘Soms zeggen autoriteiten: stuur de vragen maar op, wij stellen ze wel’, vertelt ze. ‘Ik doe het veel liever zelf, want ik moet kunnen dóórvragen. In elke cultuur praten mensen anders over wat ze hebben gehoord of gezien. Je krijgt te maken met getuigen die alles beamen wat de officier van justitie ze voorlegt, omdat ze gewend zijn dat ze autoriteiten niet mogen tegenspreken. Daar kun je alleen doorheen prikken met doorvragen en zaken heel expliciet maken. Dat maakt de verhoren - waar ook nog een tolk tussen zit - heel tijdrovend. Ze kunnen soms dagen duren.’

Een extra obstakel vormt het feit dat mensen in oorlogsgebieden vaak getraumatiseerd zijn. Dat kan invloed hebben op wat zij zich herinneren, vertelt Koole. Tegelijkertijd motiveren die mensen haar om de waarheid boven water te halen. ‘Ik vind het heel belangrijk dat wij meehelpen om ook deze zaken te onderzoeken en de schuldigen te veroordelen.’

 

Internationale navolging

De aanpak van de WIM-rc is begin dit jaar beschreven in een protocol voor het horen van getraumatiseerde getuigen: hoe voorkom je dat zij opnieuw in psychische problemen komen door het verhoor? Dat vindt internationaal navolging. Een onderzoekscommissie van het Europese Parlement heeft het Haags Getuigenprotocol inmiddels tot ‘best practice’ bestempeld.