De schuldenfunctionaris is een medewerker van de rechtbank die hiervoor is opgeleid en als schakel fungeert tussen de Rechtspraak en gemeentelijke schuldhulpverlening. Op de rolzitting van kanton is altijd een schuldenfunctionaris aanwezig. Ook als bij de voorbereiding of op een zitting van andere rechtsgebieden blijkt dat één van de partijen te kampen heeft met probleemschulden, kan de rechter deze persoon doorverwijzen naar de schuldenfunctionaris.  De schuldenfunctionaris gaat na doorverwijzing met de betrokkene in gesprek en maakt, indien gewenst, een afspraak met de gemeente waar de persoon woont. Het grote voordeel van deze werkwijze is dat de persoon met schulden een directe ingang krijgt bij de gemeentelijke schuldhulpverlening en een eerste afspraak gelijk gepland wordt.

De inzet van een schuldenfunctionaris heeft geen effect op het verloop van de rechtszaak. 

Om de incassoprocedure voor betalingsachterstanden van mensen bij hun zorgverzekeraar maatschappelijk effectiever te maken, is een procedure ontwikkeld waarbij de rechtbank de verzekerden uitnodigt per brief, WhatsApp en e-mail voor de informele zitting. Op zitting is naast de zorgverzekeraar ook schuldhulpverlening van de gemeente of de schuldenfunctionaris aanwezig om te helpen een realistische betalingsregeling te treffen. Als tijdens de zitting aan de orde komt dat er meer schulden spelen, kan de gedaagde, indien gewenst, aangemeld worden bij schuldhulpverlening van de gemeente. Deze werkwijze wordt ingezet bij de rechtbanken Amsterdam en Rotterdam, en in het kader van wijkrechtspraak in Amsterdam, Rotterdam, Arnhem, Den Haag en Tilburg.