Het leven is voor Ellen geen lolletje. Ze is autistisch. Aan het maatschappelijk leven doet ze niet mee. ‘Ik had eigenlijk wel geaccepteerd dat mijn leven altijd zo zou blijven’, zegt Ellen in de Amsterdamse rechtszaal. Totdat het wijkteam van de Sociale Dienst tijdens een keukentafelgesprek met de vraag kwam of een assistentiehond niet wat voor haar zou zijn. De hond is immers onze beste vriend. Enthousiast geworden, vraagt Ellen de gemeente Amsterdam om een (Wmo)vergoeding voor een assistentiehond. Amsterdam weigert. Ellen laat het er niet bij zitten.

Ellen denkt namelijk dat Bello haar een nieuw leven kan geven. En is de Wet maatschappelijke ondersteuning daar niet juist voor bedoeld? Ellen: ‘Nu isoleer ik mij als ik stress voel. Ik sluit mij op. Er is geen behandeling voor, maar ik heb wel plannen met mijn leven. Ik wil graag dingen doen en ik wil niet thuis zitten. Ik heb contact gezocht met maatschappelijk werk. Laat mij dan schuttingen verven, heb ik gezegd. Maar het zou nog mooier zijn als ik mijn droom zou kunnen waarmaken en medicijnen kan gaan studeren. Mensen vragen mij: waarom neem je geen gewone hond? Daarmee kan ik niet naar de universiteit. Een hond mag niet zomaar naar binnen, hier ook niet. En een assistentiehond is getraind. Zo’n hond geeft zelfvertrouwen.’

Het college van B&W van Amsterdam erkent dat Ellen hulp nodig heeft om deel te kunnen nemen aan het maatschappelijk leven, en wil die hulp ook geven, zegt juridisch medewerker van de stad Ewoud ‘t Jong. ‘Daarom is 14 uur ambulante psychische ondersteuning en aanvullend openbaar vervoer toegekend. Het college denkt dat hiermee tegemoet is gekomen aan de ondersteuningsvraag. Een hulphond zou een oplossing kunnen zijn, dat sluiten we helemaal niet uit, maar de vraag is welke meerwaarde een hulphond heeft boven een gewone hond. Daar is heel weinig over bekend. Het college erkent dat een hulphond in het kader van zelfredzaamheid onder de Wmo zou kunnen vallen, maar omdat er wetenschappelijk niets vaststaat, vindt het college een hulphond nú geen adequate Wmo-voorziening.’

Juridisch medewerker ‘t Jong geeft toe dat de gemeente wel heel snel heeft geoordeeld dat een assistentiehond geen soelaas biedt. ‘Eigenlijk had er een volledig onderzoek gedaan moeten worden’. ‘Had gemoeten, maar moet het niet alsnog?’, vraagt de bestuursrechter aan de gemeentejurist. Het zou alsnog kunnen, maar dat betekent volgens de gemeentejurist niet dat Ellen alvast een riem en halsband voor Bello kan uitzoeken. ‘Mevrouw wil een dure hulphond. Mensen komen met vragen, en ze willen dit en ze willen dat, maar zo werkt de Wmo niet.’ Maar is dat niet het idee achter het open keukentafelgesprek, oppert rechter Achouak el Idrissi. ‘Mevrouw doet geen lege aanvraag, zoals we ze hier ook wel zien langskomen. Ze heeft vandaag zelfs een deskundige meegenomen.’ Gemeentejurist ‘t Jong: ‘Ik wil geen valse verwachtingen wekken. Hoe kan het college nu verplicht worden om een middel in te zetten waarvan de werking niet vaststaat?’ Dus een eventueel nieuw onderzoek is een ‘rondje om de kerk?’, vraagt rechter-bijzitter Eric Otten. ‘Ik denk dat het college op hetzelfde standpunt uitkomt’, luidt het antwoord. (De derde rechter-bijzitter vanochtend is Anna Belcheva.)

‘Waarom is dat?’, vraagt bestuursrechter Achouak el Idrissi. ‘Waarop baseert u uw stellige oordeel dat een hulphond voor mevrouw geen meerwaarde heeft, zonder dat u onderzoek hebt gedaan of informatie hebt opgevraagd? Waarom is het probleem van mevrouw met 14 uur ambulante hulp en aanvullend vervoer wél gerepareerd en met een hulphond niet?’ De gemeentejurist: ‘Er is nog onvoldoende duidelijk over hulphonden.’ De rechter: ‘Hebt u daar onderzoek naar gedaan?’ De gemeentejurist: ‘Nee’. Dat onderzoek moet er dus snel komen, meent Ellens advocate Renske Imkamp. Het Indicatiebureau Amsterdam, dat de indicatieadvisering- en stelling voor de gemeente uitvoert, heeft zich volgens de raadsvrouw nooit gebogen over het verzoek om een assistentiehond. ‘De gemeente Amsterdam moet serieus naar die aanvraag kijken en moet ons de kans geven om de aanvraag te onderbouwen.’

En dan zal de gemeente nog vreemd opkijken, denkt Joep Mourits, secretaris van de Stichting Bultersmekke Assistancedogs. ‘Mensen met fysieke en psychische beperkingen kunnen veel baat hebben bij een assistentiehond. Honden voelen aan hoe het met een mens gaat, voordat een mens dat zelf in de gaten heeft. Epilepsie, diabetes, stressstoornissen. Hoe dat precies werkt, staat wetenschappelijk niet vast. Maar de ervaringen zijn wel aangetoond, ook in wetenschappelijke publicaties. Het Koninklijk Nederlands Geleidehonden Fonds en Defensie hebben in een onderzoek de waarde van assistentiehonden aangetoond bij oorlogsveteranen met een posttraumatische stressstoornis’, zegt hij tegen de 3 rechters. En dan de kosten. Een assistentiehond is duur, vindt gemeentejurist ‘t Jong. Alles is relatief, vindt de secretaris van de Stichting Bultersmekke Assistancedogs. ‘In het geval van mevrouw kost de opleiding van een assistentiehond 17.460 euro. Een hond wordt 10 jaar oud. Dat is dus 1.746 euro per jaar. Daarvoor heeft mevrouw 24/7 begeleiding’.

Mensen met een autisme spectrum stoornis hebben baat bij een hulphond, is ook de ervaring van advocate Renske Imkamp. ‘Een begeleider kan er nooit altijd zijn, een hond wel. 60 gemeenten in Nederland hebben dat inmiddels ingezien’. Het wordt tijd dat Amsterdam ook inziet dat de kosten voor de baat uitgaan, aldus advocate Imkamp. ‘Ambulante hulp kost ook geld, en die kan vervallen’. Ellen heeft niet zoveel gezegd, maar als het om de kosten gaat, wil ze de gemeente wel meegeven dat ze met haar weigering penny-wise and pound-foolish is. ‘Het UWV kan niets bedenken om mij hieruit te krijgen, maar ik weet dat ik met een assistentiehond kan functioneren in de maatschappij. Zij zeggen: leef maar lekker zo door. Dat kost ze jaarlijks 17.000 euro gemeenschapsgeld.’

Bestuursrechter Zahra Achouak el Idrissi ziet weinig heil in een ferme rechtbankuitspraak. ‘De rechtbank doet met liefde over 6 weken uitspraak; dat is ons werk, maar is dat nodig als u hier nu zegt dat u bereid bent om het besluit in te trekken en nader onderzoek te doen? Ik wil wel dat u dan goed met elkaar gaat praten en alle informatie bekijkt. Het is ook niet niks. Het gaat om een nieuw soort voorziening en het is belangrijk dat de gemeente er rustig naar kijkt.’ Gemeentejurist ‘t Jong heeft daar geen bezwaar tegen. ‘Ik heb al aan verwachtingsmanagement gedaan. Maar ik hoor ook heel erg goed wat mevrouw zegt en ik heb waardering voor wat zij nog wil.’ Advocate Renske Imkamp pleitte al eerder voor een nieuw onderzoek. ‘Maar ik ben wel bang dat zo’n onderzoek lang gaat duren’. De bestuursrechter weet het goed gemaakt: de gemeente komt over uiterlijk 2 maanden met een nieuw besluit. De afspraak wordt vastgelegd in een proces-verbaal. Gemeentejurist Ewoud ‘t Jong: ‘Ik ga het onmiddellijk uitzetten. Als het langer duurt, ga ik mij als vertegenwoordiger van het college schamen’.

* Ellen is niet haar echte naam