Door werkloosheid, ziekte of een echtscheiding kunnen mensen in de schulden terechtkomen en hebben ze soms hulp nodig om orde op zaken te stellen. In sommige gevallen biedt een bewindvoerder uitkomst. Dat kan een familielid of vriend zijn of een professioneel bedrijf. Bosch vertelt: “De bewindvoerder bepaalt dan bijvoorbeeld het bedrag voor de dagelijkse uitgaven zoals boodschappen, maar ook voor grote aankopen zoals een auto, koelkast of nieuwe computer. De kantonrechter moet hier dan goedkeuring voor geven.”

Om de belangen van de betrokkenen te beschermen kijkt de rechter dus mee met grote uitgaven en controleert hij of de bewindvoerder zijn taken goed uitvoert. “Iemand is niet voor zijn lol onder bewind gesteld. Diegene zit in de financiële problemen en heeft een ander nodig om hem daarbij te helpen. Dan is het belangrijk om vertrouwen te hebben in de persoon die de geldzaken overneemt. Als rechter controleer je of dat vertrouwen terecht is. Aan de voorkant van het traject bekijken wij of iemand wel geschikt is om bewindvoerder te mogen worden. Daar worden natuurlijk eisen aan gesteld. Iemand die veroordeeld is voor fraude zullen wij bijvoorbeeld niet benoemen. Daarnaast komt iedereen die bewindvoerder wil worden bij ons op gesprek. Maar pas tijdens het bewind kom je er echt achter wat dat vertrouwen waard is. Het is net zoals bij de politie, iemand moet eerst door het rode licht rijden voordat je een boete kunt geven.”

Tijdens het bewind moet de bewindvoerder elk jaar laten zien wat hij heeft gedaan via een rekening en verantwoording. Dat is een financieel overzicht van de inkomsten en uitgaven van de betrokkene. Binnen de rechtbank kijken financieel juridisch medewerkers met de rechter of dat overzicht klopt.  Dat de professionele bewindvoering in de laatste jaren digitaal gaat helpt daarbij. Bosch vervolgt: “Als tijdens onze controle gekke dingen naar voren komen, dan vragen wij om meer informatie. Meestal gaat dat telefonisch of per post. En als dat nodig is vragen we een bewindvoerder om naar de rechtbank te komen voor een goed gesprek. En mocht dat allemaal niet helpen of als de antwoorden onbevredigend zijn, ontslaan wij de bewindvoerder.”

Dat een bewindvoerder door het financiële rode licht rijdt komt niet veel voor. “Als rechter ontsla je de bewindvoerder als het moet, maar gelukkig komt dat niet veel voor. Gelukkig voor degene die onder bewind is gesteld, want het is natuurlijk erg vervelend als diegene van bewindvoerder moet wisselen. Helemaal als er fouten zijn gemaakt waardoor hij of zij van de regen in de drup is beland. Geregeld zie je een ontslag omdat de bewindvoerder er gewoon mee stopt of omdat het niet botert tussen hem en zijn cliënt. Het komt niet vaak voor dat ik iemand moet ontslaan vanwege fouten die willens en wetens zijn gemaakt.”

“De oorzaken van zo’n ontslag zijn divers. Wat je bijvoorbeeld ziet is dat het gewoon te veel wordt voor een bewindvoerder, dat ze het werk onderschat hebben en dat ze bijvoorbeeld daardoor achterlopen met het indienen van hun rekening en verantwoording. In zo’n geval kijk je eerst of die bewindvoerder het nog kan en wil bijbenen. Dan geef je ze – soms noodgedwongen – een adempauze. In heel enkele gevallen worden er fouten gemaakt en opzettelijk verborgen gehouden. Dat zijn de lastigste gevallen, omdat je dan als een financieel rechercheur door de boeken moet.”

Controleren, waarschuwen en ontslag. Dat zijn de instrumenten waar de rechter mee werkt in zijn toezicht op de bewindvoerder. “Echte straffen geven kunnen wij niet. Daar zijn andere rechters voor.” zegt Bosch. “Als een bewindvoerder is ontslagen dan komt er een ander voor in de plaats. Die gaat dan met de cliënt kijken of de boekhouding klopt, en als er gaten in zitten, moet worden beoordeeld of dat komt door verwijtbare fouten van de oude bewindvoerder. Als er aantoonbare schade is, dan kan de oude bewindvoerder aansprakelijk worden gesteld. In een enkel geval is het een zaak voor de strafrechter. Dan gaat het juridisch gezien om veel zwaardere kwalificaties en zal het Openbaar Ministerie moeten beslissen of het tot vervolging over gaat.”

Mensen van wie het geld onder bewind staat hoeven niet te wachten tot het echt fout gaat. Diegene kan tussentijds aan de bel trekken bij de rechtbank. “Vragen en klachten over bewindvoerders zijn niet ongewoon en krijgen we het hele jaar door. Daar ben je als toezichthouder ook voor. Die vragen zijn heel divers van aard. Vaak zijn mensen ontevreden. Niet omdat de bewindvoerder het niet goed doet, maar juist omdat die zijn werk wèl goed doet. Diegene krijgt dan even geen toestemming om een nieuwe telefoon te kopen of een abonnement af te sluiten en vindt dat niet leuk. Maar er zitten ook inhoudelijke klachten tussen en dan starten wij een onderzoek. En soms kan dat net het draadje zijn waarmee je de hele zaak ontrafelt. Dat mensen zelf contact met ons opnemen is fijn, want met zoveel zaken onder onze hoede hebben wij geen capaciteit om de hele tijd bij het stoplicht te staan.”

Ook anderen kunnen signalen afgeven aan de kantonrechter. Gemeenten zijn daarin een belangrijke partij. Zij zijn vaak goed op de hoogte van alle problemen die spelen in gezinnen en van mogelijke alternatieven om hun financiën weer op de rit te krijgen. Daarnaast krijgen gemeenten vanaf 1 januari 2021 een adviesrecht in zaken waarin de kantonrechter een schuldenbewind heeft uitgesproken.

Donderdag 19 november kwamen de wethouders van Enschede, Almelo en Hengelo digitaal op bezoek bij de rechtbank. Zij maakten kennis met het bewindsbureau van de rechtbank Overijssel en spraken met medewerkers van de rechtbank over de ontwikkelingen op het gebied van beschermingsgebied, zoals het aankomende adviesrecht. Bosch: “Het was een goed en nuttig gesprek, waarbij de wethouders een goed beeld hebben gekregen over hoe wij toezicht houden in bewindszaken. Ook nodigden we hen uit om signalen over bewindvoerders met ons te delen en straks gebruik te gaan maken van hun adviesrecht.”