Hoog tijd dus voor een doorbraak van grondwettelijk bewustzijn. In de Troonrede van 2016 kwam daartoe een aanzet met de in het parlement onbetwiste uitspraak ‘Aan grondwettelijk vastgelegde normen kan niet worden getornd’. Fundamentele regels dus, die burgers en gezagsdragers samen serieus moeten nemen. Ook rechters voor wie de Grondwet vastlegt dat ze wetten niet daaraan mogen toetsen? Zeker, want grondwettelijke waarden blijven algemene rechtsbeginselen die bij rechtspraak een licht kunnen uitstralen zo helder als een bureaulamp, zoals de grote rechtsgeleerde Paul Scholten het typeerde. Dit geldt ook voor de zorgplichten van de overheid zoals voldoende ‘werkgelegenheid’, ‘bestaanszekerheid’, ‘spreiding van welvaart’, ‘bewoonbaarheid van het land’. ‘bescherming en verbetering van het milieu’, ‘culturele ontplooiing’ en ‘deugdelijk onderwijs’. Zeker in het bestuursrecht maar ook op ander rechtsgebied kunnen grondwettelijke waarden en normen de rechtsvinding faciliteren. Denk maar aan de klimaatcrisis en artikel 21 GW: ‘De zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu.’

Grondwettelijke pilaren van maatschappelijke verbinding te activeren, ook of liever juist bij het zoeken naar recht, is de missie van een campagne, gecoördineerd vanuit het ‘Staatshuys’ in Zwolle. Dit is een plek voor innoverend organiseren, gevestigd in het geboortehuis van Johan Rudolf Thorbecke, de staatsman die met de Grondwet van 1848 de grondslagen legde voor parlementaire democratie en rechtsstaat in dit land.
Einddoel van deze. campagne is een nationale viering op 3 november 2023 wanneer ons land op 175 jaar democratie en rechtsstaat terugkijkt. In de aanloop daartoe wordt op velerlei wijze aandacht gevraagd voor de Grondwet als fundament van waarden die in voor allen geldende regels zijn vastgelegd.

Voor wie meer wil weten over de grondwetcampagne: https://www.staatshuys.nl

Prof. B. de Gaay Fortman is Honorary Chair in Human Rights