Maar op veel compassie van zijn familie hoeft de pater familias niet te rekenen. Geen van de zoons is volgens Joop genegen om iets voor hun zwaar zieke moeder te doen. Zijn oudste zoon trok bij hem in en zette zijn vader vervolgens uit huis om te kunnen dealen. Kleinzoon speelt met opa voor eetpiraat in het Zutphense hotel ‘s-Gravenhof, maar als ze door het hotel op Facebook zijn gezet en de politie genoeg weet, wijst kleinzoon opa aan als de kwade genius. ‘Ik schaamde mij kapot’, laat kleinzoon optekenen tijdens zijn verhoor.

Joop zit vanochtend in zaal G van het Zutphense gerechtsgebouw, met politierechter Tegelaar tegenover en een schoolklas achter zich, omdat hij liefst 10 overtredingen en misdrijven op zijn kerfstok zou hebben. Hij zou vorig jaar dus bij ‘s-Gravenhof voor 100 euro hebben gegeten en gedronken zonder te betalen, dit jaar 3 keer een gebiedsverbod hebben overtreden, een deurruit hebben vernield van Woonbedrijf Iedereen (nota bene van zijn eigen woning, waarin zijn oudste zoon zat die zijn vader niet toeliet), voor 22,44 euro yoghurt, boter, hagelslag, slagroom en bier hebben gestolen bij de Jumbo in Zutphen, een ruit hebben vernield bij Tactus Verslavingszorg, wederom de Jumbo hebben bezocht terwijl dat niet mocht, bij de Zutphense Albert Heijn XL een fles sinaasappelsap hebben gestolen en ook daar zijn opgedoken na een toegangsverbod.

Hij is geen winkeldief, maar die ruiten heeft hij vernield en hij is ook bij de Jumbo en Albert Heijn geweest terwijl dat niet mocht, erkent Joop. ‘Het is triest, maar ik kan het niet ontkennen.’ Niet om te stelen, benadrukt Joop, maar omdat hij boodschappen ging halen voor zijn zieke ex-vrouw. ‘Zij heeft 2 hersenbloedingen gehad en ze kan haar urine niet kwijt. Ze heeft zo’n zak aan haar been. Er is thuiszorg, maar ik heb wel de plicht om haar te helpen. Zo’n lot heeft ze niet verdiend. Mijn jongste zoon doet niets en de oudste is met andere dingen bezig. Ik heb de politie gebeld en gezegd dat ik naar de Jumbo zou gaan. Ik heb op de stoep om de boodschappen gevraagd, die klaarstonden.’ ‘U was agressief, lees ik in het dossier’, merkt de rechter op. Helemaal niet, antwoordt Joop. ‘Toen de politie kwam, heb ik niet moeilijk gedaan en ben ik meteen meegegaan.’

De politierechter zal altijd zijn best doen om een verdachte zo goed en zo kwaad als het gaat een zetje te geven naar een beter bestaan. Misschien dat toezicht door de reclassering en een eventuele psychische behandeling meer uitrichten dan een taakstraf of boete. Daarvoor heeft de rechter dan wel een rapportage nodig, waarin een behandeling wordt aanbevolen. Zonder een aanbeveling door iemand die ervoor heeft doorgeleerd, legt de rechter in de regel geen behandeling op. Reclassering Nederland heeft met Joop gesproken en een rapport geschreven, maar adviseert geen behandeling. Rechter Tegelaar: ‘De reclassering ziet geen heil in toezicht of behandeling om het gevaar van herhaling in te dammen. Uw impulsieve karakter, de manier waarop u in het leven staat en de keuzes die u maakt zijn nu eenmaal zo, zeggen ze. Zij zien geen mogelijkheden om dat te veranderen.’

Daarom had Reclassering Nederland dat rapport ook niet moeten maken, maar Tactus Verslavingsreclassering, vindt Joops raadsman Michel Peters. ‘Dat is ook nadrukkelijk zo bepaald door de politierechter tijdens een vorige zitting. Mijn cliënt zegt dat hij geen klik had met de rapporteur van Reclassering Nederland. Bij Tactus kennen ze hem al jaren en hij denkt dat zij wel bereid waren geweest om hem de helpende hand te bieden. Hij is niet bij machte om zijn problemen alleen op te lossen. Hij staat daarom open voor hulp. Niet voor niets heeft hij vorige week op eigen initiatief een gesprek gehad met Tactus in Deventer. Ik gun hem dat hij op zijn leeftijd die hulp krijgt.’ Politierechter Tegelaar is niet van plan om een nieuw rapport te laten maken, maar Joop kan natuurlijk altijd zeggen wat de rapporteur heeft gemist. ‘Bent u verslaafd?’ Nee, dat is Joop niet. ‘Hebt u een drankprobleem?’ Dat heeft Joop ook niet. ‘Welke hulp zou u dan van Tactus willen? Het blijft lang stil. Dan zegt hij: ‘Ik wil dat Tactus mij begeleidt en mij dingen laat doen die ik kan doen.’

Als Joop iets wil gaan doen met zijn leven, waarom gaat hij dan niet op zoek naar vrijwilligerswerk?, vraagt officier van justitie Marlou Harmsen zich af. Want nu zorgt hij alleen maar voor overlast, vindt de officier. ‘Mijnheer doet waar hij zin in heeft en houdt geen rekening met anderen.’ Ze vindt alle 10 feiten waarvoor Joop vandaag terechtstaat, bewezen. Joop heeft niets geleerd van de straffen die hij in het verleden heeft gekregen, en daarom verdient hij volgens officier van justitie Harmsen een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 8 weken.

Dat zou allesbehalve het steuntje in de rug zijn dat Joop verdient, meent advocaat Michel Peters. De diefstallen en de eetpiraterij kunnen volgens de raadsman niet bewezen worden, dus daarom alleen al zou de straf lager moeten uitvallen. Aan 7 van de 10 feiten is Joop wel schuldig, denkt de raadsman. ‘Dat is triest, maar het zijn geen wereldschokkende feiten. Mijn cliënt heeft ze niet gepleegd omdat hij zijn behoefte moest bevredigen, maar uit onmacht. Hij kan de druk niet aan, zeker niet in combinatie met de problemen van zijn ex-vrouw. Het was niet slim om naar de Jumbo te gaan, maar hij deed het niet uit kwade wil. Hij haalde de boodschappen op die klaarstonden voor zijn zieke vrouw omdat zijn zoon dat niet wilde doen. In het dossier staat ook dat hij de politie heeft gebeld om te vragen hoe hij die netelige situatie moest oplossen. Het is allemaal zo triest.’ Joop heeft volgens raadsman Peters hulp nodig van iemand die kan bemiddelen en regelen, en daarom zou de politierechter tóch toezicht door een forensisch ACT-team moeten opleggen als bijzondere voorwaarde bij een taakstaf. Iedere gevangenisstraf zou een voorwaardelijke moeten zijn.

Aan Joop het laatste woord. Dat neemt hij, enigszins plechtstatig: ‘Ik spreek de hoop uit dat een klein beetje rekening wordt gehouden met de zorg voor mijn vrouw. Ze verkeert in erbarmelijke omstandigheden. Ik erken dat ik fouten heb gemaakt, maar ik zou toch graag de hulp bieden die ik kan bieden.’ Politierechter Tegelaar heeft begrip voor Joops benarde situatie, maar hij loopt er niet van over. Hij vindt 9 van de 10 feiten bewezen. Over de vermeende diefstal bij de Jumbo heeft hij zijn twijfels. De rechter: ‘Wat overblijft is een heel zorgelijk pakket. Begin 2019 moet u hier weer verschijnen voor 2 nieuwe overtredingen van een gebiedsverbod. Het gaat maar door. Wat moet je daar nu mee? Ik houd er rekening mee dat u geen gemakkelijk leven hebt. U probeert te roeien met de riemen die u hebt en u hebt problemen die je niemand toewenst. Ook omdat ik u van 1 feit vrijspreek, ga ik u een lagere straf opleggen dan waar de officier van justitie om vraagt, maar met uw strafblad is een voorwaardelijke gevangenisstraf echt een gepasseerd station. U was gewaarschuwd. Ik kom tot een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 6 weken.’ De Gelderse politierechter legt daarom ook geen toezicht op. Aan een nuttige en creatieve dagbesteding kan Joop zelf komen, daarvoor heeft hij de rechter niet nodig.

* Joop is niet zijn echte naam.