Qurban* is een sjiitische Hazaar uit het centrale berggebied van Afghanistan. Dat leest nauw in de tribale Afghaanse samenleving, waar Pashtun, Tadzjieken, Hazaren, Oezbeken, Aimaken, Turkmenen, Beloetsjen, Nuristani en Kirgiezen al eeuwenlang met elkaar overhoop liggen. De vrees hetzelfde lot te ondergaan als zijn familie voerde Qurban naar Nederland. De 17-jarige Qurban woont nu bij een voogd en wil hier blijven. De staatssecretaris van Veiligheid en Justitie wees Qurbans asielverzoek begin april af. Hij vindt dat de jonge Afghaan veilig naar zijn geboorteland kan terugkeren. Qurban loopt bij terugkeer naar zijn geboorteplaats volgens de uitvoerende Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) immers geen ‘persoonlijk gevaar’. Qurban weet zeker van wel en is in beroep gegaan.

Geen persoonlijk gevaar? Dat kon de IND een paar maanden geleden ‘op basis van verouderde ambtsberichten en Amnesty-rapporten’ misschien nog zeggen, maar inmiddels weten we beter, poneert Qurbans advocate Matze tegenover vreemdelingenrechter Van Alphen in het gerechtsgebouw in Middelburg. Minder dan een week nadat de IND in Rijswijk oordeelde dat Qurban veilig kon terugkeren, publiceerde de vluchtelingenorganisatie van de VN UNHCR in Genève een rapport over de veiligheidsbehoeften van Afghaanse asielzoekers. ‘De Hazaren zijn in het verleden gemarginaliseerd en gediscrimineerd door de Pashtun. Hoewel de Hazaren belangrijke vooruitgang zouden hebben geboekt sinds de val van de Taliban in 2001, wordt recent een duidelijke stijging gerapporteerd van intimidatie, ontvoering en moord door de Taliban en andere groepen op de Hazaren’, citeert advocate Matze.

Het is gedaan met de verbeterde leefomstandigheden van de Hazaren, concludeert Qurbans raadsvrouw. ‘In de beschikking van de staatssecretaris staat dat mijn cliënt niet behoort tot een kwetsbare minderheidsgroep, maar de UNHCR denkt daar dus anders over. De beschikking moet worden vernietigd.’ Uitzetting naar Afghanistan zou sowieso opgeschort moeten worden omdat Qurbans oor niet in orde is. Artikel 64 van de Vreemdelingenwet verbiedt uitzetting zolang het medisch onverantwoord is om te reizen. ‘Ik moet naar dit rapport kijken’, reageert de Zeeuwse rechter Van Alphen. Wat vindt de procesvertegenwoordiger van de IND ervan? Hij zegt: ‘Ik word met dit rapport geconfronteerd, maar uit het citaat maak ik niet op dat mijnheer in zijn geboorteprovincie opeens deel uitmaakt van een kwetsbare minderheid. Dit rapport lijkt te gaan over heel Afghanistan en niet over zijn thuisprovincie Maidan Wardak. Mijnheer heeft tot 2 keer toe gezegd dat in zijn geboortedistrict Bishud alleen Hazaren leven. Dat komt overeen met onze informatie.’

Qurban hoeft bij terugkeer naar zijn geboortestreek al met al niet te vrezen voor zijn leven, meent de procesvertegenwoordiger van de IND. ‘Dat de veiligheid in Afghanistan verslechtert, impliceert niet dat het dus ook gevaarlijk is in zijn geboortestreek.’ En dat Afghaanse leeftijdgenoten wel in Nederland mochten blijven en Qurban niet, is geen overtreding van het gelijkheidsbeginsel, maar heeft ermee te maken dat zij een gegronde persoonlijke vrees voor hun leven hadden. Qurban en zijn advocaat hebben die vrees niet aannemelijk gemaakt, aldus de IND-procesvertegenwoordiger. ‘Er was geen aanleiding om te vertrekken uit Afghanistan.’ Dat Qurban last heeft van zijn oor, behoeft reizen niet te belemmeren. ‘De aandoening is niet terminaal en dat medische behandeling niet mogelijk is in Afghanistan is niet onderbouwd.’

‘Wilt u hierop reageren, zonder in herhaling te vervallen?’ vraagt de vreemdelingenrechter aan advocate Matze. Graag, want ‘het is vreemd dat de IND vasthoudt aan verouderde ambtsberichten terwijl er een nieuw en alarmerend rapport van de UNHCR is. Ik verwijt de IND niet dat ze deze informatie niet hadden, maar verwijt ze wél dat ze er nu niets mee willen doen.’ De procesvertegenwoordiger van de IND reageert gepikeerd: ‘Ik word hier overvallen met een rapport en dan krijg ik het verwijt dat ik er geen rekening mee houd. Dat is niet eerlijk.’ Waarop de rechter zegt: ‘Daar moet je als professional tegen kunnen.’ ‘Zo is het ook weer’, riposteert de procesvertegenwoordiger van de IND. Hij acht het niet nodig om het UNHCR-rapport even 10 minuten door te nemen. ‘Ik heb al gereageerd op de citaten. Mijnheer behoort niet tot een kwetsbare minderheid en persoonlijke vrees kan niet uit een algemeen rapport blijken.’

Qurban is nog niet aan het woord geweest. Hij heeft de zitting wel kunnen volgen, want een Afghaanse tolk is aangeschoven. Wil hij ter afsluiting iets zeggen? Qurban: ‘De discussie heeft zich gericht op meerderheid of minderheid. Of ik in het dorp tot de minderheid of de meerderheid behoor, wat maakt dat uit als ze mij mishandelen en ons huis in brand steken?’ Vreemdelingenrechter Van Alphen oordeelt een week later dat Qurbans beroep ongegrond is. Hij meent dat de IND zich terecht op het standpunt stelt dat Qurban niet aannemelijk heeft gemaakt dat hij moet vrezen voor vervolging. Uit het recente UNHCR-rapport blijkt ook niet dat de Hazaren een etnische of religieuze minderheid zijn in het gebied waar Qurban vandaan komt. De IND meet ook niet met 2 maten, aldus de vreemdelingenrechter, door een andere minderjarige Afghaan wel een verblijfsvergunning asiel te verlenen en hem niet. ‘Er is geen sprake van gelijke gevallen’, aldus de rechter. Het betoog dat Qurban in Afghanistan niet aan zijn oor kan worden geholpen, is niet nader onderbouwd ‘en faalt reeds daarom.’

* Om reden van privacy gefingeerde voornaam.