Een oproep voor een getuigenverklaring in het vooronderzoek krijgt u van de rechter-commissaris (onderzoeksrechter). De rechter-commissaris is een neutrale partij die voorafgaand aan de rechtszitting het bewijsmateriaal onderzoekt. Hij kan van de verdachte of de officier van justitie het verzoek krijgen om een getuige op te roepen voor een getuigenverklaring.

De officier van justitie, verdachte of zijn advocaat kan u hebben opgeroepen om een getuigenverklaring af te leggen tijdens de rechtszitting.

• de zitting achter gesloten deuren te laten plaatsvinden (bij een verdachte van 18 jaar of ouder vindt de zitting in principe openbaar plaats); de rechter kan uw verzoek weigeren
• de verdachte te verwijderen voor de duur van uw verhoor; de rechter kan uw verzoek weigeren en heeft de plicht om de verdachte in ieder geval op de hoogte te brengen van wat u als getuige heeft gezegd
• de getuigenverklaring bij de dichtstbijzijnde rechtbank af te leggen
• voor een tolk te zorgen; beheerst u de Nederlandse taal niet of niet voldoende en is er op de zitting geen tolk aanwezig is, dan kan het verhoor niet doorgaan en moet de officier van justitie bij de volgende zitting alsnog voor een tolk zorgen

Een getuigenverklaring tijdens de rechtszitting in een strafzaak verloopt als volgt.

1. Naar de rechtszaal
   Zodra het uw beurt is om een getuigenverklaring af te leggen, haalt de bode u op uit de wachtruimte of de hal en neemt hij u mee naar de rechtszaal. Zijn er meer getuigen, dan wordt elke getuige apart gehoord in de rechtszitting. De getuigen zijn niet tegelijkertijd in de rechtszaal aanwezig.
   
   
2. Identiteit vaststellen
   In de rechtszaal vraagt de rechter naar uw naam, geboortedatum, beroep en woonplaats. Ook vertelt u wat uw relatie met de partijen in de rechtszaak is.
   
   
3. Eed of belofte
   Bent u 16 jaar of ouder, dan vraagt de rechter u om de eed of belofte af te leggen. Hiermee belooft u de waarheid te vertellen. Spreekt u opzettelijk niet de waarheid, dan maakt u zich schuldig aan meineed. Dit is strafbaar.
   
   
4. Verhoor
   De rechter start het verhoor met vragen over wat u als getuige heeft gezien of gehoord. Als u iets niet meer precies weet, dan zegt u dat. Na de rechter kunnen de andere aanwezige partijen u vragen stellen.
   
   

Mogelijk wilt u een vraag niet beantwoorden omdat u:

• echtgenoot/echtgenote of familie van een betrokken partij in de rechtszaak bent en/of
• door het afleggen van de verklaring strafbare feiten moet bekennen waarvoor u of een familielid kan worden vervolgd en/of
• een beroepsgeheim heeft omdat u bijvoorbeeld arts bent

U mag dit zeggen. Beslist de rechter dat u de vraag toch moet beantwoorden en weigert u dit, dan loopt u het risico te worden opgesloten in een huis van bewaring. Dit heet het gijzelen van getuigen. De rechter bepaalt daarna wanneer u opnieuw gehoord wordt.

Na het afleggen van uw verklaring mag u de rechtszaal verlaten of, als het een openbare zitting is, tussen het publiek plaatsnemen.

Het is mogelijk dat u geen oproep heeft gekregen om een getuigenverklaring tijdens het vooronderzoek of de rechtszitting af te leggen, maar dat u de oproep na de rechtszitting ontvangt. Er is dan tijdens de rechtszitting duidelijk geworden dat er getuigen moeten worden gehoord. De zaak wordt dan aangehouden; uitgesteld tot een later tijdstip. U legt de verklaring vóór de nieuwe zitting af bij de rechter-commissaris. Voor antwoorden op diverse vragen over het afleggen van een getuigenverklaring na een rechtszitting, kunt u kijken op de website van het Openbaar Ministerie (OM).