De onteigenaar (dit is meestal de overheid) kan na de bekendmaking van de onteigeningsbeschikking een verzoekschrift bij de civiele rechter indienen tot vaststelling van de schadeloosstelling. De rechtbank stuurt dit verzoekschrift naar u door en stelt u in de gelegenheid om een verweerschrift in te dienen.

Als ontvanger van het verzoekschrift bent u verweerder. Als u een verweerschrift wilt indienen, is een advocaat verplicht. Via uw advocaat kunt u reageren op de inhoud van het verzoekschrift. Hij of zij geeft namens u ook aan welke bewijzen u heeft voor uw standpunt.

Heeft u bewijsstukken die uw verhaal ondersteunen? Uw advocaat kan deze bij het verweerschrift voegen. Het kan bijvoorbeeld gaan om brieven of overeenkomsten. U kunt ook getuigen vragen hun verhaal op te schrijven (getuigenverklaring).

Uw advocaat stuurt het verweerschrift met de bewijsdocumenten naar de rechtbank. 

In de meeste gevallen geeft de rechter een tussenbeschikking waarin hij:

• drie deskundigen benoemt, zoals een makelaar, taxateur, agrarisch deskundige en/of een jurist;
• een datum en tijdstip bepaalt waarop de deskundigen en de rechter ter plekke gaan kijken (dit heet een descente) en een zitting houden.

Uw advocaat krijgt de tussenbeschikking toegestuurd.

Tijdens de descente kijkt de rechter samen met de deskundigen en de partijen hoe de situatie is op de plek van de grond of het gebouw waar het om gaat. U mag daarbij met uw advocaat aanwezig zijn. Ook een vertegenwoordiger van de onteigenaar is erbij.

Voorafgaand aan of na afloop van de descente wordt vaak een zitting gehouden. Dit gebeurt vaak in de buurt van de grond of het gebouw waar het om gaat. De deskundigen en partijen met hun advocaten kunnen hierbij aanwezig zijn. 

In principe geeft de rechter na de descente een tussenbeschikking af waarin hij de voorlopige schadeloosstelling vaststelt.

Uw advocaat krijgt de tussenbeschikking toegestuurd.

Na de descente stellen de deskundigen een rapport op. Hierin geven zij de rechter een advies over de waarde van de grond of het gebouw en de hoogte van de schadeloosstelling. Een concept van dit rapport sturen zij eerst naar uw advocaat en naar de advocaat van de onteigenaar. U en de onteigenaar kunnen er schriftelijk op reageren. De deskundigen verwerken beide reacties in het definitieve rapport. Daarna sturen zij dit naar de rechter en alle partijen.

Partijen en de deskundigen krijgen een uitnodiging voor de zitting. In die uitnodiging staan de datum en locatie van de zitting.

Mening

Het is niet verplicht om naar de zitting te komen, maar het wordt wel aangeraden. Komt u wel, dan kunt u uw mening geven. Ook de onteigenaar en de deskundigen mogen hun standpunt toelichten. De rechter stelt ook vragen.

Schriftelijke informatie

Wilt u nieuwe schriftelijke informatie tijdens de zitting bespreken? Uw advocaat stuurt deze informatie dan naar de rechter en naar de onteigenaar. De betreffende documenten moeten minimaal 10 dagen voor de zitting binnen zijn.

Openbaar

De zitting is in principe openbaar. Dit betekent dat iedereen de zitting mag bijwonen.

Zitting bijwonen

Aan het einde van de zitting zegt de rechter wanneer de uitspraak volgt (eindbeschikking). In principe is dit binnen 6 weken na de zitting.

Hoogte schadeloosstelling

In de eindbeschikking bepaalt de rechter de hoogte van de schadeloosstelling die u krijgt. De Omgevingswet bepaalt dat u een volledige vergoeding krijgt van alle schade die het directe en noodzakelijke gevolg is van de onteigening. De schadeloosstelling kan bijvoorbeeld bestaan uit vergoeding van:

• waardevermindering van de overblijvende grond
• verlies aan inkomsten
• verhuiskosten
• financieringskosten
• belastingschade
• herinrichtingskosten
• proceskosten (advocaatkosten en griffierecht)
• andere redelijke deskundigenkosten, zoals van een taxateur, makelaar of accountant

De schadeloosstelling wordt verrekend met eventuele voordelen of andere vergoedingen zoals een planschadevergoeding.

Uw advocaat krijgt de eindbeschikking toegestuurd. De eindbeschikking kan worden gepubliceerd in het uitsprakenregister op rechtspraak.nl. Dit gebeurt dan geanonimiseerd.

Bent u het niet eens met de beschikking van de rechter, dan is beroep in cassatie mogelijk. Met een cassatieberoep vraagt u aan de Hoge Raad der Nederlanden om een beslissing van de rechter te vernietigen. Ook hiervoor heeft u een advocaat nodig.

Cassatieberoep

Verzoeken om onteigening die uiterlijk voor 1 januari 2024 zijn ingediend bij de regering (de Kroon) worden nog behandeld volgens de Onteigeningswet. Het oude recht wordt gevolgd tot de onteigening volledig is afgerond, en de definitieve schadeloosstelling is betaald.

Het oude recht geldt ook voor rechtsgedingen over een voltooide onteigening die al vóór 1 januari 2024 aanhangig zijn (artikel 4.4 van de Aanvullingswet grondeigendom Omgevingswet).