De Centrale Raad van Beroep oordeelt deels in hoger beroep en deels als eerste rechter over geschillen over onder andere de (Militaire) Ambtenarenwet en wetten met betrekking tot oorlogs- en vervolgingsslachtoffers. De uitspraken van begin januari 2018 over de Uitkeringsregeling Backpay zijn daar een voorbeeld van.

Het gaat in deze zaken om erfgenamen van voormalige ambtenaren of militairen die werkzaam waren in Nederlands-Indië tijdens de Japanse bezetting. Zij hadden een eenmalige uitkering op grond van de Uitkeringsregeling Backpay aangevraagd. Deze eenmalige uitkering is bedoeld als tegemoetkoming voor niet uitbetaalde salarissen. Eén van de voorwaarden is dat de voormalige ambtenaar of militair op 15 augustus 2015 nog in leven was. De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft de aanvragen afgewezen, omdat de voormalige ambtenaren of militairen vóór die datum waren overleden. De erfgenamen hebben aangevoerd dat op de Nederlandse staat de verplichting rust om de tijdens de Japanse bezetting niet uitbetaalde salarissen alsnog te betalen. De gekozen peildatum is volgens hen onredelijk en in strijd met het gelijkheidsbeginsel.

De Centrale Raad van Beroep heeft geoordeeld dat de Nederlandse staat juridisch niet verplicht is de achterstallige salarissen uit te keren. De Hoge Raad heeft hierover in de jaren ‘50 van de vorige eeuw al uitspraken gedaan. De Uitkeringsregeling Backpay is niet gebaseerd op een wettelijk voorschrift en heeft het karakter van “buitenwettelijk begunstigend beleid”. De bestuursrechter mag niet beoordelen of dit beleid, waaronder de peildatum van 15 augustus 2015, redelijk is. De bestuursrechter mag alleen beoordelen of de minister de regeling consequent heeft toegepast. Dat is het geval. Omdat niet is voldaan aan de voorwaarde dat de voormalige ambtenaren of militairen op 15 augustus 2015 in leven waren, houden de afwijzingen stand.

Persbericht

Hantering peildatum bij Uitkeringsregeling Backpay is toegestaan

Sociale verzekeringen voor werknemers vormen een belangrijk onderdeel van de sociale zekerheid in Nederland. Zo zijn werknemers bij ziekte, werkloosheid en arbeidsongeschiktheid verzekerd van een uitkering ter vervanging van hun loon via de Ziektewet (ZW), de Werkloosheidswet (WW) en de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA).

Binnen de Centrale Raad van Beroep behandelt de werkstroom sociale verzekeringen zaken over deze uitkeringen. In 2018 deed de Centrale Raad van Beroep een belangrijke uitspraak in een WW-zaak met daarin een nieuw toetsingskader voor het beoordelen van de vraag of sprake is van verwijtbare werkloosheid. De nieuwe benadering sluit aan op rechtspraak van de Hoge Raad en is in overeenstemming met het uitgangspunt van de wetgever dat niet de ontslagroute die de werkgever heeft gekozen, maar de reden voor de werkloosheid bepalend is.

Nieuwsbericht

Nieuw toetsingskader voor verwijtbare werkloosheid

Mensen van 18 jaar of ouder die rechtmatig in Nederland wonen, hebben recht op bijstand als ze niet genoeg inkomen of eigen vermogen hebben om in hun levensonderhoud te voorzien en geen beroep kunnen doen op een andere voorziening of uitkering. Dat is geregeld in de Participatiewet (PW). Om te bepalen of iemand recht heeft op bijstand bekijkt de gemeente of – in sommige gevallen – de Sociale verzekeringsbank (SVB) ook of iemand niet te veel vermogen bezit. Het gaat dan bijvoorbeeld om spaargeld, een erfenis of een huis in het buitenland.

Binnen de Centrale Raad van Beroep behandelt de werkstroom bijstand zaken over deze uitkeringen. Sinds 2015 heeft de Centrale Raad van Beroep tientallen uitspraken gedaan over de onderzoeksmethoden die gemeenten hanteren bij het opsporen van bijstandsfraude in verband met vermogen in het buitenland. Omdat uit publicaties in de media bleek dat er onduidelijkheid was over wat er nu wel en niet is toegestaan, heeft de Centrale Raad van Beroep begin 2018 in een nieuwsbericht de lijn toegelicht:

Nieuwsbericht

Wat is toegestaan bij onderzoek naar bijstandsfraude in het buitenland?

In de loop van 2018 deed de Centrale Raad van Beroep nieuwe uitspraken over onderzoek naar vermogen in het buitenland. Zo bepaalde de Centrale Raad van Beroep dat de SVB aanvullende bijstand mocht intrekken omdat betrokkenen weigerden hun buitenlandse identificatienummer af te geven. Een bijstandsgerechtigde moet meewerken aan onderzoek naar zijn inkomen en vermogen. Bijstandsgerechtigden die het nummer niet geven aan de SVB schenden volgens de Centrale Raad van Beroep deze medewerkingsverplichting.

Persbericht

Bijstandsgerechtigden zijn verplicht buitenlands identificatienummer bekend te maken

In juni 2018 volgden vijf uitspraken waarin de Centrale Raad van Beroep oordeelde dat het vermogensonderzoek dat de gemeente Utrecht in Turkije heeft laten uitvoeren om bijstandsfraude op te sporen, niet in strijd is met het discriminatieverbod.

Persbericht

Vermogensonderzoek gemeente Utrecht niet in strijd met discriminatieverbod

In het najaar van 2018 oordeelde de Centrale Raad van Beroep in vier uitspraken dat de gemeenten en de SVB in Turkije verkregen bewijs van verzwegen onroerende zaken in Turkije mochten gebruiken om bijstand in te trekken en terug te vorderen. De Centrale Raad van Beroep heeft geoordeeld dat Nederlands recht, waaronder verdragenrecht, beslissend is voor de vraag of door Nederlandse gemeenten en de SVB in het buitenland verkregen bewijs mag worden gebruikt in een bestuursrechtelijke procedure over bijstand. Volgens de Nederlandse regels doet niet ter zake of de Turkse regels correct zijn toegepast bij het onderzoek naar verzwegen onroerende zaken. Gemeten naar de Nederlandse regels is in deze zaken het bewijs rechtmatig verkregen. Het privéleven van betrokkenen was niet geschonden, zij konden dat bewijs aanvechten en het is niet op onbehoorlijke wijze verkregen. De gemeenten en de SVB mochten het bewijs daarom gebruiken.

Persbericht

In buitenland verkregen bewijs toegestaan in bestuursrechtelijke procedure

De sociale zekerheid in Nederland bestaat naast bijstand en uitkeringen op grond van sociale verzekeringswetten ook uit sociale voorzieningen. Deze sociale voorzieningen worden geregeld vanuit verschillende wetten. Een bekend voorbeeld daarvan is de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015). De Wmo 2015 is bedoeld voor iedereen die thuis ondersteuning nodig heeft om zelfredzaam te blijven. De Wmo 2015 is er ook voor mensen die hulp nodig hebben om te kunnen meedoen (participeren) in de samenleving.

Huishoudelijke hulp is zo’n vorm van ondersteuning. Maar over de hoeveelheid hulp die een gemeente toekent, ontstaan wel eens geschillen. Het gaat vaak om inwoners die onder de oude Wmo meer uren huishoudelijke hulp kregen dan onder de Wmo 2015 en het daar niet mee eens zijn. Zij vinden dan bijvoorbeeld dat de gemeente geen goede normen heeft om vast te stellen hoeveel huishoudelijke hulp zij nodig hebben. 

In mei 2016 heeft de Centrale Raad van Beroep drie richtinggevende uitspraken gedaan over huishoudelijke hulp onder de nieuwe Wmo 2015. Eind 2018 heeft de Centrale Raad van Beroep opnieuw uitspraken gedaan over dit onderwerp. Dit keer ging het om de nieuwe normtijden voor huishoudelijke hulp van de gemeenten Nijkerk en Bodegraven-Reeuwijk. Aan deze nieuwe normtijden hadden de gemeenten Nijkerk en Bodegraven Reeuwijk een KPMG-onderzoek ten grondslag gelegd. De Centrale Raad van Beroep heeft geoordeeld dat dit een onafhankelijk en deugdelijk onderzoek is. Deze gemeenten hadden echter andere beleidskeuzes gemaakt dan waarop het KPMG-onderzoek is gebaseerd. De normtijden van deze gemeenten konden daarom niet worden onderbouwd met het KPMG-onderzoek. De gemeenten mochten die normtijden dan ook niet gebruiken om het aantal uren huishoudelijke hulp vast te stellen. De betrokken inwoners in deze zaken hielden daarom recht op het hogere aantal uren huishoudelijke hulp, dat zij ontvingen voor de aanpassing van het gemeentelijk beleid.

Persbericht

Gemeenten mochten Wmo-huishoudhulp niet baseren op nieuwe normtijden

Een andere in het oog springende uitspraak uit 2018 over sociale voorzieningen ging over de eigen verantwoordelijkheid en de eigen kracht van de burger. In deze zaak had een inwoner bij de gemeente op grond van de Wmo 2015 een traplift (maatwerkvoorziening) aangevraagd. De gemeente had die traplift geweigerd. Volgens de gemeente had deze burger kunnen voorzien dat zij problemen zou krijgen bij het gebruik van haar woning en had zij zelf maatregelen moeten nemen om het vragen van hulp aan de gemeente te voorkomen. Volgens de Centrale Raad van Beroep komt de reden van de gemeente om de traplift niet te verstrekken erop neer dat ouderen, die met het ouder worden samenhangende gebreken krijgen, vrijwel nooit aanspraak zullen kunnen maken op een maatwerkvoorziening. Deze gebreken zijn immers in de visie van de gemeente voorzienbaar en op deze gebreken had kunnen en moeten worden geanticipeerd. De Centrale Raad van Beroep heeft geoordeeld dat deze uitleg niet klopt met de onder de oude Wmo tot stand gekomen rechtspraak van de Centrale Raad van Beroep. Hierin is geoordeeld dat de wetgever generieke uitsluiting van personen niet heeft beoogd. De tekst en de wetsgeschiedenis van de Wmo 2015 wijzen er niet op dat de wetgever hiermee onder de Wmo 2015 heeft willen breken. Deze wijzen er evenmin op dat is beoogd dat de in de Wmo 2015 genoemde eigen kracht van de burger zover gaat dat de burger dient te anticiperen op alle mogelijke gebreken die met het ouder worden samen kunnen hangen. Een dergelijke vergaande verplichting zou expliciet op de wet gebaseerd moeten zijn. De Centrale Raad van Beroep heeft de inwoner daarom in het gelijk gesteld en de gemeente opgedragen een nieuwe beslissing te nemen.

Nieuwsbericht

Gemeente heeft traplift op onjuiste gronden afgewezen

Werkterrein internationale kamer

In de Nederlandse rechtsorde is de Centrale Raad van Beroep de hoogste feitenrechter op het gebied van het socialezekerheids- en ambtenarenrecht. De Nederlandse rechtsorde maakt deel uit van de internationale rechtsorde. Ingevolge de Grondwet is de Nederlandse rechter bevoegd om te toetsen aan internationale verdragen waaraan Nederland zich heeft verbonden, voor zover die verdragen bepalingen bevatten die ‘eenieder verbindend’ zijn. Als een procespartij een beroep doet op een eenieder verbindende verdragsbepaling waarmee de toepassing van een Nederlandse regel in de voorgelegde situatie niet verenigbaar is, moet de rechter voorrang verlenen aan verdragsrecht. Bijzonder aan de Nederlandse rechtsorde is dat de toepassing van veel nationale wetgeving door de rechter niet mag worden getoetst aan de Grondwet, maar wel aan verdragsrecht.

Nederland is gebonden aan veel verdragen. Van bijzonder belang is het Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) en de Protocollen daarbij. Verder wordt in socialezekerheids- en ambtenarenzaken met enige regelmaat een beroep gedaan op een aantal bilaterale verdragen over sociale zekerheid, op het Europees Sociaal Handvest (ESH) en op verdragen die tot stand zijn gekomen onder auspiciën van de Verenigde Naties.

Binnen zijn werkingssfeer werkt ook het recht van de Europese Unie (EU) diep door in het Nederlandse socialezekerheids- en ambtenarenrecht. Voor de doorwerking van het EU-recht zijn de doorwerkings- en voorrangsregels bepalend die volgen uit de rechtspraak van het Hof van Justitie van de EU in Luxemburg (HvJEU). Als de Centrale Raad van Beroep in een zaak als eindrechter het Unierecht moet toepassen terwijl nog niet helder is wat de juiste uitleg is, is hij verplicht om, alvorens zelf einduitspraak te doen, prejudiciële vragen te stellen aan het HvJEU. Door het stellen van prejudiciële vragen draagt de Centrale Raad van Beroep bij aan een uniforme rechtsontwikkeling op Europees niveau.

Aan toetsing aan verdragsrecht zitten veel haken en ogen. De internationale kamer (IK) is het team van de Centrale Raad van Beroep dat zich heeft gespecialiseerd in de beantwoording van vragen op dit terrein. 

Uitspraken over toepassing van het woonlandbeginsel

De IK heeft op 5 april 2018 een aantal uitspraken gedaan over korting op Nederlandse uitkeringen wegens wonen in het buitenland op grond van de Wet woonlandbeginsel (zie o.a. ECLI:NL:CRVB:2018:1020 en ECLI:NL:CRVB:2018:1053). Het ging om de toepassing van het woonlandbeginsel op de WGA-uitkering van een inwoner van Thailand, op de kinderbijslag voor een kind in Indonesië, op de nabestaandenuitkering van een inwoner van Indonesië, en op de nabestaandenuitkering van een inwoner van Zuid-Afrika.

De Centrale Raad van Beroep heeft geoordeeld dat de bilaterale socialezekerheidsverdragen met Thailand en Indonesië en het bilaterale socialezekerheidsverdrag met Zuid-Afrika zich ertegen verzetten dat de uitkering wordt verlaagd alleen omdat de gerechtigde of het kind zich in die landen heeft gevestigd.

Naar aanleiding van deze uitspraken heeft de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bekendgemaakt dat de bij de Wet woonlandbeginsel voorgeschreven korting vanaf 1 april 2018 niet meer wordt toegepast wegens wonen in Indonesië, Thailand, Zuid-Afrika, Argentinië, Belize, Ecuador, Egypte, Filipijnen, Hong Kong, Jordanië, Monaco, Panama en Paraguay (Kamerstukken II, 32878, nr. 19 (officielebekendmakingen.nl)).