Marieke Koek werd in mei 2018 president van het gerechtshof Den Haag. Ze is als voorzitter van het bestuur eindverantwoordelijk voor de organisatie van het hof. Het hofbestuur bestaat uit drie leden. Twee daarvan zijn rechter: de voorzitter en het ‘rechterlijk bestuurslid’. Het derde bestuurslid is gespecialiseerd op het gebied van besturing en bedrijfsvoering. Bij het gerechtshof werken bijna driehonderd medewerkers. Ongeveer de helft hiervan is raadsheer.

Wanneer je president wordt bij een gerechtshof, heb je al een rechterlijke loopbaan achter de rug. Marieke studeerde rechten aan de Universiteit Utrecht. Daarna begon ze aan de raio-opleiding om rechter te worden. Marieke vertelt hierover: “Tijdens deze 6-jarige opleiding vervulde ik  allerlei rollen. Ik werkte als griffier in civiele zaken en strafzaken, als officier van justitie, als advocaat en als referendaris bij het Franstalige Hof van Justitie in Luxemburg. Het was telkens weer boeiend om je in korte tijd in een nieuw rechtsgebied in te werken. ”In 1992 werd ze rechter in de rechtbank Den Haag en werkte ze afwisselend als civiel rechter, strafrechter en familierechter. Vanaf 2003 begon ze met leidinggeven - eerst als sectorvoorzitter civiel en later als sectorvoorzitter familie- en jeugdrecht - en was ze zeven jaar lid van het bestuur van de Haagse rechtbank.

In 2012, toen diverse gerechten bij elkaar gevoegd werden, werd ze president van de rechtbank Zeeland-West-Brabant. Marieke legt uit: “Dit was een ‘samengevoegde’ rechtbank met maar liefst vier locaties op grote afstand van elkaar. De interne organisatie en werkprocessen moesten soms nog van de grond af opgebouwd worden. Er leefden aanvankelijk wel wat emoties rond die – niet zelf gekozen – samenvoeging, maar gelukkig merkte ik vanaf de eerste dag een grote betrokkenheid om tot onderlinge samenwerking te komen. Ook is in die tijd een nieuw gerechtsgebouw in Breda gebouwd. Het was in alle opzichten een opbouwende fase in een veelzijdige, collegiale werkomgeving.”

Inmiddels werkt zij al weer ruim 2 jaar bij het Haagse hof. Daarover zegt ze: “Ik ben geboeid door de deskundigheid en de betrokkenheid van de hof-collega’s. Als iemand bij het hof komt werken, is dat vaak omdat hij/zij zich verheugt zich op het collegiale meervoudige rechtspreken: op de samenwerking die nodig is om met elkaar inhoud te geven aan de zitting, de besluitvorming en een begrijpelijke motivering daarbij die overtuigt.” Marieke is zelf ook altijd recht blijven spreken. Bij het Haagse hof werkt zij momenteel geregeld als raadsheer familierecht.

Marieke vertelt dat ze als president een rol heeft naar buiten en naar binnen toe heeft. Namens het hof treedt ze naar buiten om contact te leggen met stakeholders in de omgeving van het hof, met ketenpartners, bestuurders en media. Het gaat dan niet om dossiers of rechtszaken, maar om algemene rechtspraak-thema’s, feedback of om de verwachte aantallen en soorten zaken. Ze stelt: “Ook (sociale) media kunnen overigens nuttige feedback voor ons bevatten.”
Binnen het hof werkt ze aan verbinding in de organisatie en aan alles wat achter de schermen nodig is voor goede rechtspraak en communicatie daarover naar media en geïnteresseerden.

Marieke: “Zo wordt er in deze tijd met corona voor gezorgd dat alle hofcollega’s het werk goed kunnen blijven doen op 1,5 meter afstand en dat onze zittingszalen in orde zijn om alle procesdeelnemers, journalisten en - waar mogelijk - publiek op een veilige manier te kunnen ontvangen. Een belangrijke opgave is onze personeelszorg. De personele bezetting moet toereikend zijn voor het aantal zaken dat op behandeling wacht, en bovenal: deskundig. Voor veel zaken die het hof behandelt, is specifieke kennis nodig bij de raadsheren en bij de juridisch en administratief medewerkers. Die behoefte aan kennis kan in de loop van de tijd veranderen. Bij een recessie kun je meer ontslag- en faillissementszaken verwachten. Daar kan je als bestuur op anticiperen in het aannamebeleid. Momenteel werken we aan uitbreiding van de groep strafrechters.”

Hoe ziet haar werkdag eruit? Ze voert vooral gesprekken met allerlei mensen. Ze legt uit: “Met mensen van buiten de organisatie, van wie ik leer wat in de samenleving wordt verwacht als het gaat om de kwaliteit van de rechtspraak door het hof. En met de hof-collega’s zelf die bij mij vaak uitstekende ideeën aandragen hoe we die kwaliteit kunnen bevorderen. Verder voer ik graag oriënterende gesprekken met juristen die erover denken om raadsheer, raadsheer-plaatsvervanger of juridisch medewerker bij ons hof te worden.”

Marieke is tevens voorzitter van de Landelijke Selectiecommissie Rechters, die voor de helft bestaat uit rechters en voor de helft uit selecteurs met uiteenlopende maatschappelijke/professionele achtergronden buiten de rechtspraak. “Het is de taak van deze commissie om goede rechters voor de toekomst te selecteren,” zegt Marieke. “Als je minimaal twee jaar als jurist hebt gewerkt en beschikt over een Nederlands paspoort, dan kan je al solliciteren voor de rechtersopleiding. Voor zeer ervaren juristen, zoals (oud-)advocaten en officieren van justitie met meer dan twintig jaar ervaring, zijn maatwerk-trajecten mogelijk via het bestuur van een rechtbank of gerechtshof. Je kan het vak ook eerst uitproberen door rechter- of raadsheer-plaatsvervanger te worden.”

“In de selectie staan we stil bij de vraag hoe een rechters-kandidaat zich maatschappelijk oriënteert,” stelt Marieke. “Als rechter moet je in staat zijn je in verschillende leefwerelden te verdiepen. Rechters krijgen de meest uiteenlopende zaken te behandelen, spreken met mensen van allerlei achtergronden en weten zo dus veel over wat er in de samenleving en tussen mensen speelt. Iedere dag kunnen geïnteresseerde toehoorders in de rechtszaal zien en horen over welke maatschappelijke vraagstukken en conflicten het oordeel van de rechters wordt gevraagd. In de coronatijd gelden er de toegangsregels, maar normaal gesproken hebben gerechtsgebouwen eigenlijk elke dag ‘Open Dag’. De meeste zittingen zijn voor publiek openbaar. Er komen veel journalisten om over de zaken te berichten. Bij zaken met grote maatschappelijke impact is er steeds vaker een livestream, zodat iedereen de behandeling of uitspraak digitaal kan volgen.”

De coronamaatregelen hebben impact op de maatschappij en vanzelfsprekend ook op de rechtspraak. Marieke zegt hierover: “Ik vind het hoopvol om te zien hoe in deze lastige tijd onze mensen de schouders eronder zetten. Of het nu is door het instemmen met een Skype-zitting of door als raadsheer tussen de rechtszaken door de tafeltjes voor partijen schoon te maken met desinfectiemiddel. We doen er alles aan om het rechtspreken zo normaal mogelijk voort te zetten. Het Openbaar Ministerie en de advocatuur voelen deze verantwoordelijkheid ook. Het moet: onze samenleving kan niet zonder rechtspraak. ”