En dat is soms 'best spannend', zegt Ward Messer, rechter in civiele zaken. 'Je kijkt mensen recht in de ogen, je ziet hun reactie. Dat kan best heftig zijn. Als mensen een schriftelijke uitspraak krijgen, dan ben je er niet bij.' De voordelen van direct mondeling uitspraak doen wegen daar volgens Ward echter ruim tegenop. 'De tijdswinst voor de rechtzoekende is substantieel, soms van enkele weken tot enkele maanden. Hoe de mensen het zelf beleven weten we nog niet precies. Om dat goed in kaart te brengen, zijn er wel studies opgezet maar die zijn nog niet afgerond. En ik denk niet dat het ten koste gaat van de kwaliteit van de uitspraak. Er zijn inmiddels een paar van mijn eigen zaken bij het gerechtshof in beroep terecht gekomen. Meestal werd de beslissing bekrachtigd. Je moet als rechter wat minder ijdel zijn als het gaat om de tekst in het eindvonnis. Daarin staat letterlijk omschreven wat ik op het moment van uitspreken heb gezegd. Dat is veel meer spreektaal dan pareltjes van juridische zinnen. Maar dat is voor mij geen reden de rechtzoekende langer in onzekerheid te houden en zonder uitspraak naar huis laten gaan. Zeker niet als ik na afloop van de zitting de uitspraak al weet.'

Goed voorbeeld doet volgen
De wet die mondeling uitspraak doen mogelijk maakt is sinds 2017 in werking. Zelf was hij 1 van de eersten die groot voorstander was, zegt Ward. 'Ik heb er met collega's heel veel over gesproken en ook bij diverse andere rechtbanken verteld over mijn werkwijze en ervaringen. Het is sindsdien steeds meer ingeburgerd geraakt. Zo ben ik bijvoorbeeld niet meer “de koploper" bij ons op de rechtbank als het om mondelinge uitspraken gaat.'

Zoals zo vaak, aldus Ward, omdat mensen iets vaker doen, worden ze er beter in. 'Iedereen ontwikkelt zijn of haar eigen stijl. De ene rechter doet het geheel uit het hoofd, of aan de hand van wat steekwoorden, de ander schrijft de overwegingen op in de schorsing en leest ze dan voor aan partijen. Als het op de eerste manier gaat, maakt de griffier soms met de telefoon een opname, zodat daarmee het proces-verbaal van het mondelinge vonnis kan worden gemaakt. Als je wat meer tijd nodig hebt, kan je ook partijen de volgende dag laten terugkomen om het vonnis aan te horen. Liefst digitaal in plaats van fysiek, dan kost het partijen weinig tijd en geld.
Zelf trek ik mij na afloop van de zitting meestal even terug met de griffier. Dan werken we de afwegingen af en schrijven we de kernoverwegingen op. Begint de zitting weer, dan lees ik die van het scherm voor aan partijen. Het geeft veel voldoening om rechtzoekende, die vaak lang hebben geprocedeerd, direct antwoord en duidelijkheid te kunnen geven. Daar doe ik het voor.'