De Rechtspraak wordt per zaak betaald. Voor elk vonnis dat een rechter uitspreekt, betaalt de minister van Justitie en Veiligheid een bepaald bedrag. Dus hoe meer vonnissen rechters produceren, des te meer geld krijgt de Rechtspraak, en omgekeerd. Hoeveel geld voor een vonnis wordt toegekend, hangt af van het type zaak. Voor een uitspraak in een strafzaak krijgt de Rechtspraak een ander bedrag dan voor een vreemdelingenzaak. De Raad voor de rechtspraak onderhandelt elke 3 jaar met het ministerie over hoeveel zaken er te verwachten zijn. Daar maken Raad en minister een afspraak over. Op basis daarvan wordt een budget toegekend. De Raad verdeelt dit geld vervolgens over de gerechten.

Nee, in de prijsafspraken met de minister speelt geen rol of een zaak enkelvoudig (door 1 rechter) of meervoudig (door 3 rechters) wordt afgedaan. Dat onderscheid ontstaat pas als de Raad het budget gaat verdelen over de gerechten. Voor een rechtszaak waar 3 rechters zich over buigen, krijgt een gerecht meer geld dan voor een zaak waarover 1 rechter oordeelt. Meervoudige kamers behandelen over het algemeen zwaardere zaken. Die kosten meer tijd, daarom is daar meer geld voor beschikbaar.

De rechter bepaalt of een zaak enkelvoudig of meervoudig wordt afgedaan. Als een zaak bijvoorbeeld juridisch ingewikkeld is, kan dat een reden zijn om er met 3 rechters naar te kijken. In Nieuwsuur kwam gisteren aan de orde dat de werkdruk hoog is binnen de Rechtspraak. Rechters werken structureel over om de hoeveelheid zaken die ze moeten afhandelen goed te kunnen doen. Soms besluiten rechters om een zaak die gepland stond voor de enkelvoudige kamer door te verwijzen naar de meervoudige kamer, die er meer tijd aan kan besteden.

Voor zover bekend is zo’n doorverwijzing niet ingegeven door behoefte aan meer geld, maar aan een reële hoeveelheid tijd om zorgvuldige uitspraken te kunnen doen. Het is bovendien niet zo dat de Rechtspraak als geheel meer geld krijgt als meer zaken naar de meervoudige kamer gaan. De Raad verdeelt het beschikbare geld onder de rechtbanken en gerechtshoven. Als de ene rechtbank meer nodig heeft, blijft er minder over voor de anderen. Het totale budget blijft hetzelfde.
De Raad gaat bekijken hoe er in de praktijk wordt omgegaan met de beslissing om een zaak door 1 of 3 rechters te laten behandelen. Als rechters zich daarbij (vooral) zouden laten leiden door financiële motieven, keurt de Raad dat af en zullen er maatregelen moeten worden overwogen om die perverse prikkel in het systeem te neutraliseren.

De Rechtspraak pleit al lange tijd voor een andere wijze van financiering, want de vergoeding per zaak biedt weinig ruimte voor innovatie of modernisering. Zie ook de reactie van de Rechtspraak op de brief van de minister over dit onderwerp. Rechters constateren terecht dat de financiële positie van de Rechtspraak onder druk staat. Om de onafhankelijkheid van de Rechtspraak te waarborgen is adequate financiering noodzakelijk. Het is belangrijk dat de rechter tijd heeft voor een rechtszaak en kwaliteit kan leveren.