Dit schrijft Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, in zijn Jaarbericht onderdeel van het vandaag verschenen Jaarverslag Rechtspraak 2015 (jaarverslagrechtspraak.nl).

Volgens Bakker zitten er weeffouten in de Wet op de rechterlijke organisatie van 2002. Deze Wro gaf de begroting van de Rechtspraak een plaats onder de vleugels van het ministerie van (Veiligheid en) Justitie. Hierdoor is de situatie ontstaan dat de Rechtspraak voor haar financiering moet concurreren met andere beleidsdoelen van het ministerie. En tegenvallers bij onderdelen van het ministerie werken door op de begroting van de Rechtspraak. ‘Voor de financiering van rechtspraak moet louter en alleen de vraag leidend zijn wat nodig is om rechtszaken goed en tijdig af te kunnen doen’, zegt Frits Bakker. ‘De wetgevende en uitvoerende macht kunnen de Rechtspraak nu beïnvloeden via de portemonnee. Dat hoort niet in een rechtsstaat, waarin de staatsmachten onafhankelijk van elkaar moeten zijn. Zo is het ook bedacht door de wetgever. In de praktijk blijkt echter dat het niet werkt.’

De Algemene Rekenkamer kwam vorige maand tot dezelfde conclusie in haar rapport Bekostiging Rechtspraak: gevolgen voor doelmatigheid. ‘Door vooral het beschikbare budget als uitgangspunt te nemen is de financieringswijze grotendeels los komen te staan van de vraag wat er in de praktijk nodig is om zaken tijdig en zorgvuldig af te handelen’, concludeerde de Rekenkamer.

Bakker betreurt het dat er in 2002 niet voor is gekozen de Rechtspraak de status van Hoog College van Staat te geven. Hoge Colleges van Staat, zoals de Eerste en Tweede Kamer, de Raad van State en de Nationale ombudsman, hebben een grondwettelijke en onafhankelijke positie. Achterliggende gedachte is dat het hier om functies gaat die onontbeerlijk zijn in een democratische rechtsstaat en van een andere orde dan andere kostenposten. Bakker: ‘Er is een nieuwe balans tussen de staatsmachten nodig. Rechtspraak is een kerntaak van de staat en verdient onverkorte uitvoering van het financieringsmodel dat daarbij past. Rechtspraak kan niet zomaar worden meegenomen in generieke taakstellingen of worden gebruikt om tegenvallers elders op te vangen.’