Strafrechter Elianne van Rens gaf onlangs een interview aan LANGZS (langzs.nl), een vereniging die opkomt voor slachtofferrechten. In dit interview benadrukt ze het belang van goede voorzieningen en begeleiding voor slachtoffers in het strafproces, waarbij er rekening wordt gehouden met hun behoefte aan privacy.

Als strafrechter constateert Van Rens dat het, met name bij ernstige geweldszaken, voor slachtoffers steeds beter geregeld is. ‘Slachtoffers en nabestaanden worden begeleid door Slachtofferhulp Nederland of hebben een eigen advocaat, ze zijn van tevoren aangemeld en kunnen gebruik maken van een aparte ruimte. Ook hebben ze een vaste plek in de zittingszaal. Kortom, ze zijn procesdeelnemer.’ Dat het beter gaat, wil niet zeggen dat de rechtspraak klaar is. Van Rens: ‘Zeker bij de minder zware zaken (bijvoorbeeld ontucht, belaging, verkeersdelicten zonder dodelijke afloop) kan nog veel winst behaald worden. Ik realiseer me goed dat ik als rechter invloed heb op hoe het proces verloopt door me te verdiepen in wat de wensen van het slachtoffer zijn.’

Het wringt en schuurt, zegt Van Rens in het interview: ‘Niet in het geval waarin de verdachte bekent, want dan kan de verwerking van het leed van het slachtoffer tijdens de zitting al beginnen. Het wringt en schuurt in de situatie waarin de verdachte, zoals zo vaak, ontkent en verder zwijgt of zelfs naar het slachtoffer wijst als de agressor. Dan gaat het alleen over de vraag of hij de dader is of niet, en krijgt het slachtoffer geen antwoorden op de voor hem of haar zo belangrijke vragen. Ook op een slachtofferverklaring reageert een verdachte vaak niet.’ Recht doen aan de positie van beide partijen en hen het gevoel geven dat ze gehoord worden, is geen gemakkelijke opgave. ‘Het is steeds weer een uitdaging om een zo goed mogelijk evenwicht te vinden tussen het zo open mogelijk in gesprek gaan met de verdachte over de feiten en daarnaast met compassie luisteren naar het slachtoffer.’ Soms vraagt Van Rens zich af of ons strafproces niet anders ingestoken zou moeten worden. ‘Eerst vaststellen of de verdachte ook de dader is, en als dat zo is, pas doorgaan naar de fase waarin gesproken wordt over de straf. In die fase kan het spreekrecht dan ten volle worden uitgeoefend, want dan staat het slachtoffer tegenover een dader.’

Volgens Van Rens is er door de jaren heen veel veranderd in de manier waarop we met slachtoffers omgaan in het strafproces. ‘In positieve zin. Tegenwoordig staat op de zitting nog steeds de vraag centraal of de verdachte ook de dader is, maar toen ik 35 jaar geleden aan mijn opleiding tot rechter begon was de behandeling ter zitting daar vrijwel alleen maar op gefocust. Aandacht voor het slachtoffer was er nauwelijks. De officier van justitie voerde namens hen het woord. Nu is die aandacht er wel.’ Het slachtoffer heeft sinds 2005 een duidelijke stem in de zittingszaal en sinds 2012 zijn zij formeel procesdeelnemer. Van Rens: ‘Slachtoffers hebben in de zittingszaal een vaste plek, ze hebben de mogelijkheid om zich uit te spreken. Dit is zeer belangrijk, want zo voelen zij zich gehoord en gezien.’

Het volledige interview met Elianne van Rens en van vele anderen die betrokken zijn bij het strafproces is te lezen in de jubileumuitgave (langsz.nl) van het Zwartboek van LANGZS, uitgebracht ter ere van 25 jaar slachtofferrechten.

Zie ook: deze informatie voor slachtoffers op Rechtspraak.nl.