"Dit zijn goede bouwstenen voor de discussie over de modernisering van de wrakingsprocedure," zegt Erik van den Emster, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak. "Wraking is een belangrijke waarborg voor de onpartijdigheid van de rechter. Daarom is een zorgvuldige en goed functionerende wrakingsprocedure van groot belang voor het vertrouwen in de Rechtspraak."

In samenhang met het onderzoek wordt binnen de Rechtspraak al geruime tijd gewerkt aan mogelijke aanpassingen van de wrakingsprocedure. In de eerste maanden van 2013 organiseert de Raad voor de rechtspraak samen met de presidenten van de gerechten en de leden van de wrakingskamers (de instantie die over wrakingsverzoeken beslist) een conferentie over dit onderwerp.

Wraking is een procedure bij de rechtbank, die bedoeld is om de onpartijdigheid van een rechter te beoordelen. Als er redenen zijn om aan te nemen dat een rechter vooringenomen is, kan degene die daar nadeel van denkt te kunnen ondervinden die rechter wraken. Zo nodig kan daarmee de rechter worden vervangen.

Er is veel discussie over wraking. De afgelopen jaren worden steeds meer wrakingsverzoeken ingediend. Omdat het overgrote deel van de zaken wordt afgewezen, betekent dit vaak onnodige vertraging. Tegelijkertijd vragen sommige politici zich af of de wrakingsprocedure op dit moment wel genoeg waarborgen biedt voor een onpartijdig oordeel over het optreden van rechters.

Onderzoekers van de Universiteit van Utrecht vergeleken de wetten, regels en procedures over wraking in Nederland met die in een aantal Europese landen, met name in Frankrijk en Zwitserland. Ze stellen onder meer voor een wrakingsverzoek ook in Nederland altijd te laten beoordelen door een hogere rechter. Nu gebeurt dat door rechters van het eigen gerecht.

Daarnaast keken onderzoekers van de Universiteit van Utrecht en de Roosevelt Academy in Middelburg naar het gebruik van wrakingsinstrumenten en naar de ervaringen van partijen en hun procesvertegenwoordigers in de praktijk. Zij kwamen tot de conclusie dat wraking vaak wordt ingezet om een signaal af te geven dat men problemen heeft met de behandeling van de zaak, en niet omdat men echt twijfelt aan de onpartijdigheid van de rechter.

Wraking bottom-up. Een empirisch onderzoek (pdf, 1,2 MB)

Oneigenlijk gebruik kan op verschillende wijzen worden tegen gegaan, bijvoorbeeld door de partij die het verzoek tot wraking heeft gedaan, bij een afwijzing te veroordelen tot de proceskosten. Ook wordt wraking soms gebruikt als tactiek om een rechtszaak te vertragen. Daarom zou een wrakingsverzoek volgens de Utrechtse onderzoekers niet meer automatisch moeten leiden tot schorsing van de rechtszaak of zouden er maatregelen getroffen kunnen worden om de procedure te versnellen.

"Aan de ene kant zal deze prikkel het oneigenlijk gebruiken van de wrakingsregeling stevig temperen, terwijl tegelijkertijd de legitimiteit van het instrument en daarmee het maatschappelijk draagvlak wordt vergroot, met daaraan gekoppeld een vergroting van de efficiëntie," stellen de onderzoekers.