Dit concluderen wetenschappers van de Universiteit Utrecht na een vergelijkend onderzoek naar de professionele standaarden van drie beroepen: medisch specialisten, accountants en politieagenten. Dit onderzoek is vandaag verschenen als research memorandum van de Raad voor de rechtspraak. De resultaten zijn vergeleken met de werksituatie van rechters. Het blijkt dat de drie beroepsgroepen systematisch de kwaliteit van hun vak bewaken. Zij hebben uniforme afspraken voor werkwijzen, voorschriften voor samenwerking, en aandacht voor de naleving ervan. Het onderzoek is gedaan in opdracht van de Raad voor de rechtspraak. De Rechtspraak zoekt naar succesvolle methoden om haar professionele standaarden zichtbaarder vorm te geven. Aanleiding is onder meer de discussie over werkdruk en kwaliteit die door rechters zelf op de agenda is gezet.

Een voordeel van meer onderlinge afspraken is minder verschillen in het ambachtelijk product: bij rechters met name vonnissen. Als vonnissen van rechtbanken minder uiteenlopen, is dat volgens de onderzoekers goed voor de legitimiteit van de rechtspraak in de samenleving. Er bestaan al afspraken binnen de rechtspraak die deze verschillen verkleinen, zoals de ‘alimentatienormen’. Die zorgen ervoor dat de hoogte van de alimentatie na een scheiding door rechters in heel Nederland op vergelijkbare wijze wordt vastgesteld. Andere beroepsgroepen gaan verder: artsen maken niet alleen afspraken over ambachtelijke producten, maar ook over het omgaan met veel werk en met maatschappelijke wensen en weerstanden.

Een risico van deze aanpak is dat de onafhankelijkheid van de rechter om in elke zaak de unieke feiten af te wegen, in gevaar komt. Maar die onafhankelijkheid is volgens de onderzoekers geen kwestie van het afschermen van je ambachtelijke product. Het gaat meer om het versterken van gezamenlijke werkwijzen. Zolang professionele standaarden niet zo gedetailleerd zijn, kunnen ze rechters voldoende ruimte bieden. Ook dragen ze bij aan het maatschappelijk draagvlak voor hun positie en komen ze de kwaliteit van het werk ten goede.