De commissie doet iedere vier jaar in opdracht van de Raad onderzoek naar de kwaliteit en verbeterpunten van de rechtspraak in Nederland. Uit het rapport komt naar voren dat de Rechtspraak haar kernwaarden onafhankelijkheid, onpartijdigheid, integriteit en professionaliteit hoog in het vaandel heeft staan. Het aanzien van- en vertrouwen in de Rechtspraak is hoog, binnen de Nederlandse samenleving en internationaal. Na eerdere visitaties concludeert ook deze commissie dat de inzet, toewijding en loyaliteit van medewerkers groot is, ondanks personele en financiële krapte.

Hoewel het rapport op bepaalde punten kritisch is, stelt de visitatiecommissie ook dat op een flink aantal onderwerpen de ingeslagen weg de goede is. Voorbeelden hiervan zijn de ontwikkeling en invoering van de Professionele Standaarden, Organisatie van Kennis, de Leiderschapsacademie, de introductie van Strategische Personeelsplanning en de landelijk opgezette klankbordgroep Diversiteit. Ook activiteiten waarbij de toegang tot en effectiviteit van het recht voor de burger onder de noemer ‘maatschappelijk effectieve rechtspraak’ worden opgepakt nemen toe. Het gaat dan bijvoorbeeld om betere aanpak van schulden met de landelijke Visie op Schuldenproblematiek en rechtspraak, de gezamenlijke behandeling van straf- en familiezaken rondom huiselijk geweld in Rotterdam of de aanpak van onderliggende multiproblematiek bij jeugdstrafzaken in Eindhoven.

De commissie concludeert echter wel dat het huidige tempo en aard van de inspanningen en veranderingen binnen de Rechtspraak niet meer voldoen aan de eisen van de samenleving, onder meer vanwege de personele en financiële krapte in de organisatie en de werkdruk die daardoor ontstaat. De commissie beveelt daarom aan te zorgen voor voldoende passende capaciteit en competenties om gestarte kwaliteitsprogramma’s door te zetten en te zorgen voor aparte financiering van de noodzakelijke innovatieprogramma’s, los van het primaire proces.

Daarnaast pleit de commissie voor een heldere visie, leiderschap en bestuurlijke regie op het proces van modernisering en verandering. De ontwikkeling van de Leiderschapsacademie en het middenmanagementtraject worden daarom met extra urgentie vervolgd. Het rapport stelt ook dat de kracht van het rechterschap – onafhankelijk en onpartijdig recht spreken – voor organisatieontwikkeling een achilleshiel kan zijn. Vanuit dit perspectief is vertegenwoordiging vaak lastig – wie mag namens wie spreken en besluiten – waardoor een vrijblijvende houding ten opzichte van organisatievraagstukken nog te vaak voorkomt.

De Raad voor de rechtspraak heeft de problematiek van personele en financiële krapte inmiddels opgepakt met behulp van externe onderzoeken en adviezen die als basis dienen voor prijsonderhandelingen met de politiek. Een verandering is nodig om ook in de toekomst de kwaliteit van de Nederlandse rechtspraak te waarborgen. De aanbevelingen van de commissie op het gebied van visie, strategie en cultuur geven daarnaast waardevolle inzichten bij de reeds in gang gezette herbezinning op de visie en strategische agenda van de Rechtspraak.