Chantal kijkt hulpeloos naar haar raadsvrouw Inge Nagelmaker. ‘Ik kan niet goed praten tegen andere mensen. Dat vind ik eng’. ‘Vertel de rechter dan maar wat je mij hebt verteld’, zegt haar raadsvrouw. ‘Rustig aan’. Dat helpt. ‘Ja, en nee’, komt er met horten en stoten uit. ‘Er zit een heel verhaal achter. Hij woonde bij mij, maar samenwonen zou ik het niet willen noemen. Hij was best gewelddadig. Ik ben veel geslagen. Onze dochter heeft dat ook gezien. Ik leefde al die jaren in angst. Ik was bang voor wat er zou gebeuren als ik naar de gemeente zou gaan’. Nadat hun bijstandsbedrog was uitgekomen en haar ‘partner’ met de noorderzon was vertrokken, deed Chantal haar verhaal wel. De gemeente Almere streek daarop de hand over het hart en vordert geen cent terug.

Of politierechter Schotman in zaal F van het gerechtsgebouw in Utrecht vandaag ook zo coulant is, is de vraag. ‘Ik begrijp waar u naartoe wilt’, zegt hij. ‘Niet alle relaties zijn even goed. Daar zie ik hier veel voorbeelden van. Maar u had de gemeente kunnen uitleggen wat er aan de hand was. Dat hebt u niet gedaan. U hebt wel aangifte gedaan bij de politie, dus dat durfde u wel.’ Raadsvrouw Nagelmaker springt voor Chantal in de bres: ‘Mijn cliënte was erg bang. Een kennis is zo bang voor die man, dan mijn cliënte niet wil dat zijn brief in het dossier komt. Ik heb hier een brief van het ziekenhuis waar mevrouw verbleef, die wel in het dossier mag. Daarin beschrijven ze hoe agressief mijnheer was en dat ze hem hebben weggestuurd.’

Chantals ex is ook opgeroepen om naar de rechtbank te komen, maar hij laat verstek gaan. Niemand weet waar hij uithangt. Er is alleen een postadres in Kampen. ‘Sommige mensen willen ook geen vast adres’, oppert de politierechter. Na zijn aanhouding had haar ex al tegen de politie gezegd: ‘Ik zeg niets. Ik zit hier niet vrijwillig’. Hij heeft wel advocate Rosalie Rijkhoff naar de rechtbank gestuurd, die de politierechter vertelt dat haar cliënt lang niet altijd bij Chantal bivakkeerde en geen gezamenlijke huishouding met haar voerde. ‘Hij verbleef overal en nergens’. Toch mag hun huishoudingsdossier er wezen. Ze zijn gefilmd, hun bankrekeningen zijn tegen het licht gehouden, buren zijn ondervraagd en de Sociale Dienst is op huisbezoek geweest. De politierechter: ‘Er is ook gekeken naar uw watergebruik, en dat paste bij een gezin van meer dan 2 personen’. ‘Maar dat komt omdat ik een stoma heb. Daardoor douche ik zo veel’, reageert Chantal.

Chantal zat in een diep dal, maar ze kruipt eruit. ‘En dat vind ik best knap van mijzelf’, zegt ze trots. Politierechter Schotman: ‘U hebt tegen de politie gezegd: “Niemand zit te wachten op een vrouw met een chronische ziekte”. Chantal: ‘Maar ik werk nu bijna fulltime in een verpleeghuis met demente ouderen. Ik heb vorige maand mijn uitkering opgezegd. Ik ga iedere dag met plezier naar mijn werk. Ik heb een nieuwe partner en een stiefzoontje van 3 jaar. We proberen er wat van te maken.’ Er is ook een minpuntje, oppert raadsvrouw Nagelmaker. ‘Met mijn dochter gaat het minder goed. Ze is psychisch beschadigd door wat ze thuis heeft meegemaakt. Ze is 15, maar ze is sociaal en emotioneel 3. Ze is verstandelijk beperkt. Ze lijdt ook aan een eetverslaving. Ik denk dat ze haar verdriet weg-eet’.

Officier van justitie Henriëtte van Ooijen wil best geloven dat Chantals ex geen ‘modelvriend’ was. ‘Maar daarover heeft mevrouw bij de politie niet zoveel gezegd. We hebben alleen haar woord dat ze zó klem zat tussen wat zij moest doen en wat zij kon doen, dat er niets anders opzat dan de gemeente 4 jaar lang om de tuin te leiden. Dat zie ik niet terug in het dossier. Het wemelt van de hulploketten en de noodnummers. Ik begrijp dat mevrouw het moeilijk had, maar zij had een andere weg kunnen inslaan. Dat heeft ze niet gedaan en dat neem ik haar kwalijk.’ Officier Van Ooijen vindt de richtlijn voor uitkeringsfraude van 170 uur werkstraf wel te gortig voor iemand die weer op het rechte pad probeert te komen; ze kiest voor een werkstraf van 70 uur. Chantals ex verdient het volle pond.

Chantal woonde inderdaad met haar ex-vriend en vader van haar kind in 1 huis, maar dat deed ze niet omdat ze dat zo graag wilde. ‘Hij drong zichzelf op’, aldus advocate Inge Nagelmaker. ‘Hij mishandelde mijn cliënte psychisch en fysiek. Hij gedroeg zich als een kleine Holleeder. Hij was agressief en controleerde haar voortdurend. Hij zette anderen onder druk om niets te zeggen over hun gezamenlijke huishouding. Om dus te zeggen dat ze zij voordeel had van de uitkering van haar ex gaat echt te ver. Zij ondervond alleen de nadelen. De gemeente Almere heeft dat begrepen. Daarom hebben ze haar schuld ook kwijtgescholden.’ Als de politierechter toch vindt dat een taakstraf op zijn plaats is, dan zou deze voor een deel voorwaardelijk moeten zijn, vindt raadsvrouw Nagelmaker.

Chantal had toch echt naar de gemeente moeten gaan, vindt politierechter Schotman. ‘U hoort mij niet zeggen dat het makkelijk was geweest, maar u had een vertrouwenspersoon uw verhaal kunnen vertellen. Een slechte relatie is geen reden om uitkeringsfraude te plegen. Een uitkering is er voor mensen die dat geld nodig hebben. U had wel wat geld nodig, maar niet zoveel. Dat weet u in uw hart ook wel’. Omdat Chantal haar best doet en haar leven weer behoorlijk op orde heeft, geeft de politierechter haar een werkstraf van 70 uur, waarvan 30 voorwaardelijk. ‘Dat is eigenlijk laag. De enige reden is dat het weer goed met u gaat’. Chantals ex hoeft niet op dezelfde consideratie te rekenen. Hij krijgt een werkstraf van 170 uur onvoorwaardelijk of 85 dagen vervangende celstraf. ‘Jammer dat mijnheer niet is gekomen. Ik had graag zijn eigen verhaal gehoord’.

* Chantal is niet haar echte naam.