In de wijkrechtbank Eindhoven - de eerste wijkrechtbank in Nederland - staat de mens achter de rechtszaak centraal en niet het strafbare feit, zoals in de traditionele strafrechtspleging. Het Openbaar Ministerie brengt zaken aan en onder regie van de wijkrechter zoeken organisaties zoals de gemeente Eindhoven, advocatuur, reclassering, wooncorporaties, GGZ en hulpverleners samen met de verdachte naar duurzame oplossingen voor achterliggende problemen. Want veel mensen die voor de strafrechter komen, kampen met meer dan 1 probleem. ‘In de wijkrechtbank Eindhoven behandelden we tot nu toe bijna 70 zaken, met name van mensen die verdacht worden van lichte strafbare feiten en daarnaast kampen met bijvoorbeeld schulden, huisvestingsproblematiek, verstoorde familierelaties of een verslaving. In het project hebben we met ketenpartners volop kunnen pionieren met nieuwe werkwijzen om te komen tot een duurzame oplossing voor deze problemen. De betrokkene moet in de wijkrechtbank actief meewerken aan het oplossen van die problematiek’, aldus projectleider Babs Derksen van de rechtbank Oost-Brabant.

Uit de evaluatie (pdf, 1,1 MB) van rechtssociologen Nienke Doornbos en Romy Hanoeman van de Universiteit van Amsterdam blijkt dat de persoonsgerichte aanpak gericht op mensen met multiproblematiek doeltreffend is. In de meeste zaken wordt een integraal pakket van afspraken gemaakt, gericht op het verstevigen van het vangnet rondom de betrokkene en het verminderen van achterliggende problemen.
Ook de samenwerking met justitiële ketenpartners en organisaties uit het sociaal domein loopt goed. Doordat ketenpartners samen aan tafel zitten, kunnen alle problemen en mogelijke oplossingen in een keer worden besproken.
Niet alle doelstellingen zijn volgens de onderzoekers gehaald. Zo bleek de gerichtheid op een wijk moeilijker dan vooraf gedacht. In de praktijk blijkt dat de overlast die in de wijk wordt ervaren niet zozeer wordt veroorzaakt door mensen die voor de zaaksbehandeling bij de wijkrechtbank in aanmerking komen, maar door mensen die in het reguliere strafproces thuishoren. Dat neemt niet weg dat in behandelde zaken wel sprake is van het terugdringen van (woon)overlast. De onderzoekers raden aan te bekijken hoe de sterke punten van de wijkrechtbank (de integrale multidisciplinaire aanpak) verder ontwikkeld kunnen worden en een breder bereik kunnen krijgen.

‘De komende periode zetten we de behandeling van strafzaken van mensen met problemen op diverse terreinen voort’, zegt Patricia Messer-Dinnissen. ‘Ook benutten we de verlenging om meer civiele zaken te behandelen van mensen die kampen met onder meer schulden. Ondertussen onderzoeken we of en hoe we de sterke punten van de wijkrechtbank kunnen integreren in de reguliere procedures, zodat deze aanpak breder kan worden ingezet. Want dat de integrale multidisciplinaire aanpak kan bijdragen aan een duurzame oplossing en daarmee aan effectieve rechtspraak, staat na het lezen van het evaluatieonderzoek voor mij wel vast.’