Dat is geregeld in het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind en de Nederlandse overheid heeft die regel overgenomen. In Nederland hebben kinderen volgens de wet vanaf twaalf jaar het recht om door de rechter gehoord te worden in zaken, die hen aangaan. Dat kan van alles zijn, maar in echtscheidingszaken geldt dit zeker ook.

De kinderrechter vraagt bijvoorbeeld over waar en bij wie je de meeste tijd wilt wonen. Of hoe en hoe vaak je de andere ouder dan zou willen zien. Of wil je juist bij allebei wonen en wil je ze allebei evenveel zien. Allemaal onderwerpen die de kinderrechter bespreekt met het kind. En dat is dus waarom kinderen naar de rechtbank komen als ouders gaan scheiden.

Laat ik eerst even zeggen dat de rechter alleen met de kinderen praat als ze dat zelf ook willen. Het is een recht, geen plicht. Zoals eerder als eerder al gezegd, ieder kind heeft het recht zijn mening te geven over zaken die hem of haar aangaan. En die nemen we ook serieus. Ik gebruik voor deze gesprekken soms de praatplaat 'Wat doet de kinderrechter?' In deze kindgesprekken leg ik uit wat mijn specifieke rol in het proces is en wat het kind kan verwachten. Ook zijn deze gesprekken vaak in een wat kleine ruimte, omdat zo'n gesprek voor kinderen vaak al erg spannend is. Ook draag ik tijdens de gesprekken met kinderen geen toga. 

Het is belangrijk dat een kind zijn of haar mening kan geven. Dat vind ik als rechter, en dat blijkt ook uit allerlei onderzoeken: kinderen vinden het zelf het ook heel erg belangrijk dat zij meegenomen worden in de beslissingen die volwassenen over hen nemen. En dat geldt dus zeker ook voor de beslissingen van een rechter. Kinderen moeten zich niet buitengesloten voelen.

Soms wel, soms niet. Gelukkig zijn er in Nederland heel veel ouders die, ook al is het verdrietig dat ze uit elkaar gaan, het goed met hun kinderen bespreken en vervolgens ook regelen. Als kinderen door hun ouders goed meegenomen zijn in alles wat er speelt, lijken kinderen er minder behoefte aan te hebben om met een rechter te praten.

Dat ouders hun kinderen goed betrekken bij de scheiding is belangrijk. Bij de locatie Zwolle van onze rechtbank hadden we daarom een proef met het Bruggesprek. Daarbij werd aan de ouders in echtscheidingen gevraagd schriftelijk aan de rechtbank toe te lichten op welke manier de ouders hun kinderen, ook jonger dan twaalf, hebben verteld over alles wat er bedacht was door de ouders. Dat bleek heel waardevol te zijn, wat ook door wetenschappers bevestigd is. Het gaf kleur aan de stem van het kind. Op dit moment wordt er landelijk gekeken of dit de andere rechtbanken dit ook gaan gebruiken.

Scheiden is vaak een emotioneel proces, en soms vergeten ouders hun kinderen er goed bij te betrekken. Ze hebben hun hoofd bijvoorbeeld bij andere zaken. Dan kan het heel fijn zijn dat er een persoon luistert naar wat jij als kind te zeggen hebt. Een kind kan dan dingen zeggen, die soms moeilijk zijn om tegen papa of mama te zeggen, maar die wel belangrijk voor hem of haar zijn. Bijvoorbeeld: “Ik wil niet mee verhuizen naar mama’s nieuwe woonplek, want mijn school en mijn vrienden wonen allemaal in de buurt van papa’s huis”. Of: “Ik wil graag zelf bepalen hoe vaak ik naar de andere ouder toe ga en niet dat dat zo strak wordt vastgelegd”. Bij dat soort beslissingen maakt het natuurlijk wel uit hoe oud een kind is; met een kind van 16 jaar praat een rechter anders dan met een kind van net 12 jaar.

Luisteren is het eerste en vervolgens de mening van het kind meewegen in de beslissing. De mening van het kind komt aan de orde in het gesprek op zitting met de ouders. Dat leidt er soms toe dat beslissingen iets anders komen te luiden dan wat (een van) de ouders bedacht had(den). Maar soms ook niet; de rechter weegt de mening van een kind, maar oordeelt op grond van alle belangen.

Ook kan de rechter kinderen helpen om steun te vinden. Dat kan variëren van het advies om het met een mentor op school te delen of te kijken op de website van Villa Pinedo. Zij zijn er speciaal voor kinderen van gescheiden ouders. Soms vindt de rechter het belangrijk dat een kind iemand aan zijn of haar zijde krijgt die het kind gaat helpen. En soms wordt er een onderzoek gedaan door de Raad voor de Kinderbescherming, waarbij uitvoeriger wordt gekeken naar wat er goed is voor een kind.

De rechter hoopt natuurlijk dat alles wat hij of zij bedenkt, beslist en aangeeft, bijdraagt aan dat een kind het gemakkelijker krijgt in de bijzondere situatie dat de ouders uit elkaar gaan.