Het project Wijkrechtspraak is een ketensamenwerking tussen de rechtbank Rotterdam, Openbaar Ministerie, Nationaal Programma Rotterdam-Zuid, de wijkteams, de politie en de advocatuur. De zittingen zijn middenin de wijk: in de oude technische school aan de Hillevliet. Wijkrechtspraak is op die manier toegankelijk, laagdrempelig en dichtbij. En let wel: het is een samenwerking in het project, maar natuurlijk niet in de individuele zaak.

Jacqueline Frima, als rechter betrokken bij het project wijkrechtspraak, geeft een voorbeeld wat maar al te vaak voorkomt in Rotterdam-Zuid, de locatie van de pilot. ,,Het klinkt als een complexe zaak, maar dit is absoluut geen uitzondering: een moeder met drie puberende kinderen is net verlaten door haar man. Maar omdat de man nog niet is uitgeschreven op haar adres heeft ze problemen met het verkrijgen van een uitkering. Daar komt nog bij dat ze nooit met het huishoudgeld is omgegaan en zelfs geen eigen bankpas heeft, waardoor ze nu de huur niet meer kan betalen. Huisuitzetting dreigt en deze problemen zorgen voor stress bij de kinderen, die daardoor totaal ontsporen. Tot slot heeft haar ex-man haar ook nog geslagen na een ruzie over de omgangsregeling”, schetst Frima de casus.

Dit leidt er toe dat deze mevrouw bij meerdere rechtsgebieden én rechters moet verschijnen. Bij de kantonrechter en insolventierechter voor de huisuitzetting en bij de bestuursrechter voor de problemen met de uitkering, en dan ook nog bij de insolventierechter voor de schulden. De familierechter komt er aan te pas voor de omgangsregeling en het scheiden, terwijl deze zich ook moet uitspreken over de problemen met de kinderen, omdat Jeugdzorg zich heeft gemeld. Daarnaast is de moeder ook slachtoffer van de mishandeling en dus onderdeel van een strafzaak.

,,Dit komt heel vaak voor in Rotterdam, dit is geen uitzonderlijke situatie”, vertelt Frima. ,,Rechters weten alleen vaak niet dat al deze zaken lopen bij de rechtbank – of misschien binnenkort bij de rechtbank kunnen gaan lopen. Uiteraard doet de rechter gewoon uitspraken in alle zaken die hij krijgt voorgelegd. De rechter dan kan dan een beslissing nemen op de zaak die hij krijgt voorgelegd, bijvoorbeeld de  huisuitzetting opschorten, maar als de schuldproblemen niet zijn opgelost, blijft het probleem bestaan. Met de wijkrechter kan dit worden aangepakt.”

Want wat doet de wijkrechter dan? Bij de wijkrechter kijkt één rechter naar al deze zaken, mits het niet te juridisch ingewikkeld wordt. De zaken worden niet in chronologische volgorde behandeld, maar er wordt in deze casus bijvoorbeeld eerst gekeken naar een solide financiële oplossing om vanuit daar de problemen op te lossen. De gedachte is dat de rechtbank over al die zaken gewoon uitspraak doet, zoals normaal, maar dan wel op de momenten waarop de rechter denkt dat het goed is: eerst een stabiele situatie creëren, dan beslissen op problemen en vervolgens gaan bouwen. Eerst beslissen op de huisuitzetting en de financiën, daarna op de echtscheidings-perikelen en de andere problemen. Zo hopen we tot duurzame oplossingen te komen voor de bewoners van Bloemhof en Hillesluis – en wie weet over een tijdje voor heel Rotterdam.

Oorspronkelijk was het plan om begin dit jaar met het project te starten, maar vanwege de coronacrisis werd dat uitgesteld. Inmiddels zijn de eerste zittingen al geweest.