Met het MJP probeert de Rechtspraak het hoofd te bieden aan een aantal urgente zaken. Zo heeft het kabinet de Rechtspraak bezuinigingen opgelegd, die oplopen tot 88 miljoen euro. Verder vraagt het programma KEI om investeringen – iedereen is het erover eens dat niet digitaliseren anno 2015 geen optie is. In de derde plaats moet er dringend iets worden gedaan aan de hoge werkdruk, die in  onderzoeken herhaaldelijk naar voren kwam.
In het MJP vullen de Raad en de presidenten een deel van de bezuinigingen in. Daarnaast wordt geld vrijgespeeld om te kunnen investeren in digitalisering en behoud van kwaliteit. Ook na invoering van het MJP blijven er tekorten bestaan: de Rechtspraak heeft diverse keren aangegeven dat alleen als er structureel 52 miljoen euro extra beschikbaar komt, er kan worden gekeken naar andere oplossingen dan de nu voorgestelde.    

Na publicatie van het MJP eind augustus ontstond er veel discussie. Die gaat vooral over het feit dat wordt voorgesteld op 7 plaatsen (Assen, Almelo, Zutphen, Alkmaar, Lelystad, Dordrecht en Maastricht) niet meer alle rechtszaken te doen en de huisvesting hierop aan te passen. De bedoeling is dat de medewerkers die nu op deze vestigingen werken, op termijn op de hoofdvestiging in het arrondissement gaan werken. Zorgen zijn er vooral over lokale werkgelegenheid en toegankelijkheid van rechtspraak. Ook zijn er vragen gesteld over de financiële onderbouwing van de plannen. Het rondetafelgesprek ging vooral over deze zaken.  

Het locatiebeleid van de Rechtspraak werd tijdens het rondetafelgesprek behandeld in 3 blokken. In het eerste blok werd door de Kamerleden gesproken met vertegenwoordigers van rechtbanken. In het tweede blok was het de beurt aan de burgemeesters van de genoemde gemeenten. In het laatste blok waren vertegenwoordigers van de betrokken organisaties aan bod (zie ook de volledige gespreksnotities).

In het eerste blok waren verschillende geluiden te horen. Evert van der Molen, de wegens het MJP afgetreden ex-president van de rechtbank Noord-Holland, was als eerste aan de beurt. Hij is van mening dat rechtszaken met grote impact lokaal moeten worden behandeld. Hij wees ook op  het gevaar dat als deze stap wordt gezet, een volgende stap niet lang op zich zal laten wachten. Verder is Van der Molen van mening dat er geweld wordt gedaan aan de afspraken die er rond de Wet herziening gerechtelijke kaart (HGK) zijn gemaakt, dat de MJP-procedure niet zorgvuldig was en dat er in combinatie met het moderniseringsprogramma KEI te veel wordt gevraagd van medewerkers.

Na Van der Molen was het de beurt aan Takvor Avedissian, president van de rechtbank Overijssel. Avedissian wees er vooral op dat er in ‘zijn’ gebied, anders dan in andere fusierechtbanken, geen sprake is van een ‘grote’ en een ‘kleine’ broer. Tevens zei hij dat de afstanden in Overijssel groot zijn en sloot af met de stelling dat de rechtbank Overijssel 2 hoofdlocaties verdient: Zwolle en Almelo.

De volgende sprekers, Gerard Tangenberg (vervanger van president Daan Keur van de rechtbank Noord-Nederland), Herco Uniken Venema (president rechtbank Midden-Nederland), Robine de Lange (president Rotterdam), Peter Pulles (president Limburg) en Margreet Blaisse (president rechtbank Gelderland) verdedigden aansluitend het MJP. Zij spraken uitdrukkelijk tegen dat rechtspraak uit de 7 genoemde gemeenten verdwijnt. Zij legden steeds uit dat er een financiële noodzaak is en dat de Rechtspraak met het MJP in hun ogen het maximaal haalbare doet. Uniken Venema zei expliciet dat als de keus is investeren in gebouwen of in mensen, de keuze op mensen valt. ‘Anders moeten we mensen ontslaan.’
 

Peter Pulles wees op de bedoelingen van de Wet herziening gerechtelijke kaart: doelmatiger en efficiënter werken waardoor er ruimte ontstaat voor meer specialismen, noodzakelijk in een tijd waarin rechtszaken steeds ingewikkelder worden. Het 5-tal gaf ook aan dat de Rechtspraak met het MJP het maximaal haalbare doet en dat er dan nog steeds tekorten blijven waar de Rechtspraak voor aanklopt bij de politiek. Ook gaven zij aan het argument terdege te snappen dat het MJP snel volgt op de HGK, maar in dat verband wezen zij er steeds op dat de taakstelling van 8,9 procent kort na de HGK werd afgekondigd. 

In het tweede blok kwamen de burgemeesters aan het woord. Burgemeester Brok van Dordrecht legde, voordat de burgemeesters allemaal een individuele verklaring aflegden, een gezamenlijk statement af. Hij verwoordde namens de burgemeesters (en hun achterban) de zorgen die er zijn op sociaal en economisch gebied doordat er werkgelegenheid verdwijnt in hun gemeenten en regio’s, op de relatief kleine besparingen voor de Rechtspraak die grote maatschappelijke kosten met zich meebrengen en dat zij vinden dat de overheid zich onbetrouwbaar toont. Hierbij beroepen zij zich op het feit dat in het kader van de herziening gerechtelijke kaart afspraken zijn gemaakt over behoud van volwaardige rechtbanken op 32 locaties in het land. De burgemeesters riepen op tot nader overleg en tot het afwachten van de eerder afgesproken evaluatie van de operatie HGK.     
De burgemeesters zoomden vervolgens steeds in op de specifieke gevolgen voor hun gemeenten. De burgemeesters van Lelystad (Margreet van Horselenberg) en Assen (Marco Out) gaven aan dat in hun ogen een provincie een rechtbank hoort te hebben waar alle rechtszaken plaatsvinden – als de plannen doorgaan hebben de provincies Flevoland en Drenthe dat niet meer.

Organisaties

In het laatste blok was het de beurt aan de Raad voor de rechtspraak, de NVvR, het Openbaar Ministerie, de Nederlandse Orde van Advocaten en een personeelsvertegenwoordiger van de rechtsbank Assen, Jan Bartstra. 
Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, beet het spits af. Hij begon door te zeggen dat de gerechtsbesturen en de Raad voor de rechtspraak heel goed de commotie begrijpen die is ontstaan. Bakker benadrukte dat rechtspraak niet verdwijnt uit de 7 genoemde gemeenten en dat de gevolgen beperkt blijven tot bedrijven, gedetineerden en professionals. Hij wees er op dat het plan vooral ingegeven is door de noodzaak tot bezuinigen, maar dat er nadrukkelijk ook wordt geïnvesteerd in kwaliteit en digitalisering.

Uitstel

De nieuwe voorzitter van de NVvR Rosa Jansen pleitte in haar bijdrage voor uitstel van de plannen: de vakbond vindt dat het gesprek over met name de huisvestingsplannen opnieuw moet worden gevoerd. Een en ander zou volgens Jansen samen moeten vallen met de destijds afgesproken evaluatie van de herziening van de gerechtelijke kaart. Ook pleitte de NVvR ervoor eerst scherp te krijgen waar de samenleving eigenlijk wil dat er recht wordt gesproken, vanuit het uitgangspunt: goede rechtspraak kent zijn prijs.

Verstandig

Procureur-generaal Albert van Wijk zei dat het Openbaar Ministerie het MJP, gezien de omstandigheden, een ‘verstandig en te billijken plan vindt’. Het OM herkent de koers naar meer specialisme en concentratie, met het oog op behoud van kwaliteit. ‘Bij het OM hebben we dezelfde beweging gemaakt.’ Van Wijk plaatste wel een kanttekening bij de plannen om in Limburg de concentratie te laten plaatsvinden in Roermond; het OM ziet dat liever in Maastricht gebeuren, omdat daar ketenpartijen als OM en advocatuur zijn gehuisvest. Daarbij merkte Van Wijk op dat het OM uiteraard redeneert vanuit het strafrecht.

Oplossing

Bartstra van de rechtsbank Noord-Nederland, locatie Assen, sprak namens een niet nader genoemd aantal medewerkers uitdrukkelijk tegen dat er bij een meerderheid van het personeel draagvlak zou zijn voor het MJP. Hij deed een uitdrukkelijk beroep op de Tweede Kamer te komen met een oplossing voor het begrotingsprobleem dat de Rechtspraak kent. ‘En hiermee een einde te maken aan de onrust die er is in de Rechtspraakorganisatie.’
In de beantwoording van vragen van Kamerleden deed Frits Bakker hetzelfde. Op de vraag van PVV-Kamerlid Helder wat voor soort rechtspraak Nederland eigenlijk zou moeten hebben, antwoordde hij: ‘Als u diep in mijn hart kijkt moet er heel veel geld voor de Rechtspraak bij. En dan praat ik over meer geld dan alleen de structureel 50 miljoen euro extra om de gaten te dichten.’ 

Tweede Kamer

Eind november wordt er door de Tweede Kamer gedebatteerd en gestemd over de begroting van het ministerie van Veiligheid en Justitie.