Bij de behandeling van kantonzaken zijn ongeveer 130 mensen betrokken. Er werken kantonrechters, gerechtssecretarissen en administratief (juridisch) medewerkers. Gerechtssecretarissen ondersteunen de kantonrechters op juridisch inhoudelijk terrein en treden meestal op als griffier ter zitting. Daarnaast zijn er kantonrechter-plaatsvervangers benoemd die incidenteel kantonrechterswerkzaamheden verrichten. Er worden per jaar ongeveer 83.000 zaken afgewikkeld.

De kantonrechter is een alleensprekende rechter die – kort gezegd – is belast met rechtspraak in civiele zaken (waaronder begrepen de specialisaties huur, pacht en arbeid), straf- en familiezaken. Ook behandelt de kantonrechter voorlopige voorzieningen. Bovendien behandelt de kantonrechter administratieve beroepen van verkeersovertredingen, de zogenaamde Mulder-zaken.

Op de hierna vermelde dagen wordt een rolzitting gehouden. Om te voorkomen dat er grote verschillen ontstaan in het aantal nieuwe dagvaardingen per rolzitting is voor het aanbrengen van nieuwe dagvaardingen een letterverdeling opgesteld. In dagvaardingen waarin de achternaam van gedaagde met de letters F, I enz… begint kan worden gedagvaard tegen een dinsdag. In dagvaardingen waarin de achternaam van gedaagde met de letters B, D, enz… begint kan worden gedagvaard tegen een donderdag. In dagvaardingen waarin de achternaam van gedaagde met de letters A, C, enz… begint kan worden gedagvaard tegen een vrijdag.

• Dinsdag 10.00 uur: de letters F, I, K, O, R, S, T, Y en Z 
• Donderdag 10.00 uur: de letters B, D, E, H, J, N, P, U en W 
• Vrijdag 10.00 uur: de letters A, C, G, L, M, Q, V en X

Verder gelden de volgende bepalingen. De letters N.V. en B.V. of de woorden: vennootschap onder firma, naamloze vennootschap, besloten vennootschap, vereniging, stichting, gemeente en dergelijke, in de namen van rechtspersonen voorkomende, worden buiten beschouwing gelaten. Lidwoorden, voorzetsels of letters vóór namen, zowel van natuurlijke als rechtspersonen, en uitdrukkingen als, erven, gebroeders, weduwe en dergelijke, blijven eveneens buiten beschouwing.

Meer dan één gedaagde

Als in een zaak meer dan één gedaagde gedagvaard is, wordt de dag van de zitting bepaald door de aanvangsletter van de naam die alfabetisch de voorrang heeft.

De namen van gedaagden die uitsluitend tot bijstand en/of machtiging van anderen mede gedagvaard zijn, blijven buiten beschouwing. Bij dagvaarding van de gezamenlijke erfgenamen, zonder vermelding van hun namen, is de naam van de erflater beslissend. Bij dagvaarding van wettelijke vertegenwoordigers wordt de dag van behandeling bepaald door de naam van de vertegenwoordiger. Verzetszaken worden behandeld door de kantonrechter bij wie zij overeenkomstig de letterverdeling behoren te worden aangebracht. De griffier zal voor een behoorlijke verdeling van de zaken uit hoofde van artikel 96 van het Wetboek van burgerlijke rechtsvordering zorg dragen.

De kantonrechter behandelt vrijwel alle overtredingen van bijvoorbeeld de Leerplichtwet tot de Visserijwet, maar ook verkeersovertredingen als onverzekerd rijden en zonder rijbewijs rijden.

De kantonrechter behandelt de verzoekschriften tot instelling van een curatele- en meerderjarigenbewind en/of mentorschap. Als vastgesteld wordt dat een persoon niet meer in staat is zijn of haar (geld)zaken te beheren kan bij de kantonrechter een verzoekschrift worden ingediend tot benoeming van een curator respectievelijk bewindvoerder. De curator of bewindvoerder beheert dan het inkomen en/of vermogen van degene waarvan dat inkomen en/of vermogen onder curatele of bewind is gesteld.

Jaarlijks dient de curator of bewindvoerder over het door hem of haar gevoerde beheer rekening en verantwoording af te leggen ten overstaan van de kantonrechter. Ook verleent de kantonrechter machtigingen tot het verrichten van handelingen die betrekking hebben op het vermogen van de te beschermen personen zoals minderjarigen, rechthebbenden en onder curatele gestelden. Iemand wordt als rechthebbende aangeduid als zijn of haar inkomen en/of vermogen onder bewind is gesteld.

Sinds 1 januari 2002 wordt door de kantonrechter ook een aantal erfrechtzaken behandeld.

De kantonrechter behandelt beroepen die de administratieve handhaving van verkeersovertredingen betreffen, waarmee – eenvoudig gezegd – bedoeld wordt het opkomen tegen de door de politie opgelegde bekeuringen.

Over veel zaken die door de kantonrechter worden behandeld zijn informatiebrochures verkrijgbaar bij de lokale, regionale, provinciale en landelijke instanties van de overheid en bij de centrale infobalie in het gerechtsgebouw te Amsterdam.

Vragen die betrekking hebben op algemene of landelijke informatie zijn te vinden in het overzicht van veel gestelde vragen over de rechtspraak in Nederland.

Wilt u meer weten over de rechtspraak in Nederland? Vragen kunt u stellen aan de afdeling voorlichting van de Raad voor de Rechtspraak in ’s-Gravenhage.