Laden...

Niet tegen elkaar maar met elkaar

Dit is een afdruk van een pagina op Rechtspraak.nl. Kijk voor de meest actuele informatie op Rechtspraak.nl (http://www.rechtspraak.nl). Deze pagina is geprint op 01-01-1970.

Skip Navigation LinksRechtbank Den Haag > Nieuws > Niet tegen elkaar maar met elkaar
Den Haag, 23 januari 2020

Je hoort zorgelijke geluiden. Het is vijf voor twaalf. De rechtsstaat zit op de wip. Of zelfs op de glijbaan naar beneden. De pijlers van de trias politica brokkelen af. Ze schudden op hun grondvesten. Zelfs Fokke & Sukke hebben er al aandacht aan besteed (NRC 15 januari 2020) Dus hoog tijd dat ook te doen binnen de eigen gelederen.

Conferentie over de rechtsstaat

Zoals bij de conferentie “Onze rechtsstaat in de 21ste eeuw” afgelopen donderdag 16 januari 2020 in de oude zaal van de Tweede Kamer. Aan goede wil bij parlementariërs en rechters ontbreekt het niet. Maar men lijkt niet altijd goed voor ogen te hebben wat de rechtsstaat behelst. De trias politica wordt gezien als drie honkvaste schotten die wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht van elkaar scheiden, als drie loodrechte pijlers.

Schotten

De wetgevende macht verwijt de rechter dat hij op zijn stoel is gaan zitten en daarmee de trias om zeep helpt. Kijk bijvoorbeeld naar de reacties op de Urgenda-klimaatzaak. De rechter vindt dat de wetgevende macht niet moet zeuren omdat de rechter niet anders kan dan het gat opvullen van onduidelijke of afwachtende regelgeving of Europese regelgeving moet toepassen. Elkaar verwijten ze overschrijding van de schotten van de trias zonder dat er overeenstemming is over elkaars taken.

Gemeenschappelijk belang

Maar hoe moet het met de trias politica als de drie machten zelf niet precies weten hoe het werkt? Herman Tjeenk Willink sprak daar duidelijke woorden over op de conferentie. Hoog tijd voor de rechter en de parlementariër om te reflecteren op hun eigen taakopvatting en te stoppen met verwijten over en weer. Er is namelijk een gemeenschappelijk belang bij het in stand houden van de rechtsstaat, bij gratie waarvan de trias en de democratie kunnen bestaan.

Communicerende vaten

Het past mijns inziens ook niet elkaar verwijten te maken. De denkbeeldige schotten van de trias zijn niet van lood, ze zijn flexibel en bewegen mee met de samenleving. Het zijn eerder communicerende vaten. Waar het één ophoudt begint het ander. De schotten hoeven dan ook niet te schuren. Alleen de wijze waarop de pijlers in de grond zijn geslagen moet honkvast zijn. Daar moet niet aan te tornen zijn. Maar daar is iedereen het wel over eens.

Tangodans

Misschien is het goed de werking van de trias te visualiseren. Zie de trias als een tangodans, de Argentijnse welteverstaan. Niet de ballroom zoals in de Soldaat van Oranje, want dan sla je meteen uit het lood. De Argentijnse tango is anders dan de ballroom vloeiend. Soms beweeg je een beetje mee naar links, soms naar rechts, soms een beetje naar voren, soms naar achteren. Maar altijd vanuit je eigen as. Plaats een denkbeeldige stok vanaf je kruin naar beneden. Die je zo kan vervangen door de drie machtspijlers van de trias. Als je niet vanuit je eigen as danst kan je uit evenwicht raken, zo kan ook het evenwicht bij de trias gaan wankelen. Weliswaar is er een leider, maar als die ruimte laat, kan de volger de ruimte innemen en de leiding overnemen. Zo kan leiden en volgen vloeiend worden afgewisseld al naar gelang de omstandigheden.

Het is hoog tijd dat de machten elkaar niet de trias uitvechten, maar samen optrekken om de rechtsstaat van ondergang te behoeden. Sla elkaar niet uit het lood. Als je niet weet hoe, begin dan een tangodansje met de ander en ga op zoek naar de eigen rol en de pasjes daarbij. Mag ik deze dans van u? Wie leidt?

mr drs J.J.P. Bosman, rechter

Uitspraken