Bestuursrechter Verhoeven boog zich vorige maand óók al over de door natuur- en milieugroepen aangevochten en door de bezwarencommissie van Vught toegestane kap van de bruine beuk, maar hij concludeerde toen al rap dat de gemeente hem veel te weinig informatie had gegeven. Zo kon hij zijn werk niet doen. De gemeente kreeg een stapel huiswerk mee naar huis, terwijl zij nu juist van plan was om de beuk onmiddellijk te kappen. ‘Want voordat we begin januari aan het werk kunnen, wordt er archeologisch onderzoek gedaan en moeten we op zoek naar explosieven in de grond’, zei de gemeentejurist toen.

Vertraging en oplopende kosten van de werkzaamheden lagen op de loer, maar dan had de gemeente haar werk maar beter moeten doen. De Maurickbeuk bleef staan en een nieuwe zitting werd gepland. Vandaag 30 oktober is het zover in het Paleis van Justitie in Den Bosch. Heeft bestuursrechter Verhoeven nu wél alle informatie in huis? De rechter heeft inderdaad de spullen gekregen die hij nodig heeft om een behoorlijk oordeel te kunnen vellen, maar of dat genoeg is om hem ervan te overtuigen dat de beuk op het Maurickplein geveld mag worden ten faveure van het opstuwen van Vught in de vaart der volkeren?

‘De bruine beuk staat in de gemeentelijke notitie waardevolle bomen’, erkent advocaat Franc Pommer namens het college van B&W van Vught. ‘Hij mag daarom alleen gekapt worden als er sprake is van een zwaarwegend algemeen maatschappelijk belang’. En dat belang is er volgens de advocaat van Vught, ‘omdat de herinrichting van het Maurickplein onderdeel is van een groter geheel’. Dat ‘geheel’ moet wel fors zijn, want alleen dán geeft hij toestemming voor het kappen van de beuk, waarschuwt de bestuursrechter. ‘Dat betekent wél dat de bruine beuk eigenlijk met 1-0 voorstaat, want een simpele belangenafweging is niet voldoende’, zegt de rechter. ‘Uit het verweerschrift van de gemeente maak ik op dat het belang vooral ligt in de motivering om te kiezen voor variant 3 van de herinrichting van het gebied, in een reeks van varianten die de revue zijn gepasseerd.’

Iedereen in zittingzaal 11 weet nu hoe de vlag erbij hangt. De bestuursrechter is van plan om herinrichtingsvariant 3 (zonder de bruine beuk) laagje voor laagje af te pellen en te vergelijken met variant 2 (waarin de beuk wel blijft staan). Beide varianten voldoen aan het verkeersplan van de gemeente; bij 3 is de verkeersdoorstroming optimaal, bij 2 is zij beter dan nu. ‘Ik wil weten waar de verschillen zitten. Levert het verschil tussen de 2 varianten zo’n groot maatschappelijk belang op dat daarmee het lot van de bijzondere bruine beuk is bezegeld of niet.’ Om die vraag mede te beantwoorden, ligt een immense kaart van het herinrichtingsplan op zijn bureau en schittert op zijn beeldscherm Google Street View.

Voor advocaat Franc Pommer staat als een paal boven water dat het Vughtse college alleen met variant 3 het Maurickplein in het Brabantse dorp toekomstbestendig maakt en daarmee een groot maatschappelijk doel dient. ‘Het college heeft een variantenstudie verricht en een bestuurlijke afweging gemaakt. De gemeenteraad heeft vervolgens gekozen. Het plan lost structurele verkeersproblemen op en betrekt het Maurickplein weer bij het dorp.’ Het verkeer stroomt beter door, het plein kan beter worden gebruikt voor evenementen en kan ook gebruikt worden om het beleg van Den Bosch in 1629 vanuit Vught te belichten, het laden lossen voor de horeca gaat gemakkelijker en er verdwijnen geen parkeerplaatsen. ‘Dat gebeurt wel als wordt gekozen voor variant 2, terwijl de buurt en de horeca die parkeerplaatsen nodig hebben’, meent advocaat Pommer. ‘Er komt in variant 2 geen groen terug, er kan geen Beach Volleybal meer georganiseerd worden en er moet iets worden bedacht op de kermis.’

Natuurlijk mag een gemeente een zwaarwegend algemeen maatschappelijk belang aangrijpen om te kunnen slopen of kappen, maar zo zwaarwegend is dat belang helemaal niet in Vught, meent advocaat Jan-Eelco Dijk namens een aantal milieu- en natuurverenigingen. ‘Ook in variant 2 blijft er een verbinding tussen het Maurickplein en de rest van Vught. Het plein wordt niet zo klein dat je het niet kunt gebruiken voor evenementen, die er trouwens maar een dag of 10 per jaar zijn. Als het college zegt dat er meer groen komt bij variant 3, dan kiest ze voor kwantiteit en niet voor kwaliteit. En dat terwijl de gemeente in een notitie over de herinrichting van het Maurickplein nu juist zélf zegt dat het behoud van de beuk, al dan niet door de plannen aan te passen, het uitgangspunt is.’

Bestuursrechter Maarten Verhoeven had beloofd dat hij vandaag meteen uitspraak zou doen. En hij gaat zijn woord gestand doen. De gemeente moet met de winter voor de deur en de werkzaamheden aan het riool weten waar ze aan toe is. Vindt de rechter dat de beuk het aflegt tegen het maatschappelijk belang van de herinrichting van het Maurickplein zoals de gemeente die voor ogen heeft, dan is de kans levensgroot dat de boom morgen al tegen de vlakte gaat. Jan-Eelco Dijk ziet de bui hangen. ‘Ik loop op de uitspraak vooruit, maar er is altijd de mogelijkheid om hoger beroep bij de Raad van State in te stellen. De wethouder heeft gezegd dat hij alle juridische procedures wil afwachten. Ik geef u dat graag mee, want mijn cliënten maken zich zorgen over wat er gaat gebeuren als u uw fiat geeft aan kap.’

Ze hebben zich voor niets zorgen gemaakt. ‘De boom mag blijven staan’, zegt bestuursrechter Verhoeven pardoes na een schorsing van een kwartiertje. Iedereen, gemeente en natuurvrienden, lijkt overrompeld. Er klinkt een beschaafd handgeklap op. De rechter: ‘Ik vernietig de beslissing op het bezwaarschift van de natuurverenigingen en ik schors de kapvergunning. Andere bomen mogen gekapt, maar de bruine beuk niet.’ Waarom? Alles heeft te maken met het afpellen van de variant 3. De rechter wederom: ‘De gemeenteraad heeft gekozen voor variant 3 en niet voor 2. Die keuzevrijheid heeft ze. Maar die keuzevrijheid wordt beperkt door een boom die in de weg staat en die bijzondere bescherming verdient.’

Die boom mag alleen worden gekapt als er na het afpellen van de argumenten een zwaarwegend maatschappelijk belang overblijft. De rechter daarover: ‘Op het gebied van verkeersveiligheid zijn de varianten 2 en 3 neutraal. Kasteel Maurick is in beide gevallen met een loopbrug te bereiken. Het groen is ook neutraal. In de ene variant blijft een waardevolle boom staan, in de andere maakt hij plaats voor een partij groen. Het zit hem uiteindelijk in de bruikbaarheid van het Maurickplein. Die is in variant 3 beter dan in 2, maar is dat genoeg om te spreken van een zwaarwegend maatschappelijk belang? Moet een boom wijken voor evenementen? Er komt een probleem met parkeren, maar dat onderbouwt de gemeente niet. Daarmee dondert de motivering voor variant 3 in elkaar.’ De Fagus sylvatica ‘Atropunicea’ heeft de voorsprong van 1-0 vastgehouden.