De visitatie is een onderzoek naar de stand van zaken van de kwaliteitszorg in de rechterlijke organisatie. De visitatie dient als verantwoording van de Rechtspraak aan de maatschappij en bevordert de kwaliteitsverbetering in de gerechten. De visitatie wordt uitgevoerd door een visitatiecommissie. Eens per 4 jaar worden de gerechten bezocht door een visitatiecommissie.

Het rapport 'Kwaliteit van rechtspraak: versterking door samenwerken’ (pdf, 1,1 MB) van de vijfde visitatiecommissie gerechten is uitgebracht op 5 september 2023.

De Rechtspraak heeft de afgelopen jaren grote ontwikkelingen doorgemaakt en het lukt rechters en ondersteunende medewerkers om, ondanks toenemende druk, kwalitatief goed werk te leveren in rechtszaken. Wel is het van belang dat de Rechtspraak een helder, eenduidig beeld vormt van wat precies onder kwaliteit wordt verstaan, aldus het visitatierapport. Dat maakt het ook voor de samenleving duidelijker waarom bepaalde prioriteiten worden gesteld als er bijvoorbeeld meer zaken binnenkomen dan afgehandeld kunnen worden.

De commissie adviseert de Rechtspraak om meer te praten over wat kwaliteit inhoudt en pleit voor meer verbinding, met de samenleving maar zeker ook intern, waardoor professionele standaarden van rechters en initiatieven elders in de organisatie elkaar versterken en optimaal gebruik wordt gemaakt van de kennis die er is. Het rapport geeft 10 kernaanbevelingen, onder andere over het gelijktrekken en optimaliseren van processen, digitalisering en blijven investeren in onderlinge samenwerking op alle niveaus binnen de organisatie.

Zie ook dit nieuwsbericht.

Het rapport 'Goede rechtspraak, sterke rechtsstaat’ van de vierde visitatiecommissie gerechten is uitgebracht op 22 maart 2019.

Een stagnerende modernisering en personele en financiële krapte bedreigen de rechtspraak in Nederland. Zo constateert de Commissie Visitatie Gerechten 2018, die het afgelopen jaar de kwaliteitszorg van de rechtspraak onderzocht, in haar rapport in opdracht van de Raad voor de rechtspraak. Tempo en aard van de veranderingen die de rechtspraak probeert door te voeren zijn ontoereikend om het vertrouwen van de samenleving in de rechtspraak in de toekomst te kunnen waarborgen. ‘Een breed gedragen visie, een heldere toedeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden en een omgevingsgerichte cultuur zijn dringend nodig om de rechtspraak toekomstbestendig te maken’, aldus de voorzitter van de visitatiecommissie, Joyce Sylvester.

De Raad voor de rechtspraak heeft samen met de presidenten van de rechtbanken deze reactie (pdf, 207,6 KB) gegeven op de bevindingen van de commissie. Bekijk hieronder een toelichting op de resultaten van het visitatierapport door commissievoorzitter Joyce Sylvester.

Het rapport (pdf, 1,6 MB) van de derde visitatiecommissie is in oktober 2014 uitgebracht. De visitatie vond plaats onder het voorzitterschap van M.J. Cohen. De opdracht van de commissie is neergelegd in het Visitatieprotocol 2013 (pdf, 68,7 KB).

De commissie-Cohen constateert in haar rapport dat de Rechtspraak de laatste jaren een veelbelovende structuur voor kwaliteitszorg heeft neergelegd. Daarnaast heeft de organisatie echter veel tijd en aandacht moeten besteden aan grote organisatorische veranderingen, zoals de fusies van gerechten en de verandering van de bestuursstructuur. Tegelijkertijd bestaat er in alle lagen van de organisatie de neiging om voorrang te geven aan de afhandeling van zaken. De uitvoering van kwaliteitszorg, zoals het bijhouden van vakkennis en intervisie, kreeg dan ook niet altijd voldoende aandacht. Om de kwaliteit van rechtspraak op de lange termijn te behouden, zijn duidelijkere afspraken, meer verbinding tussen verschillende onderdelen van de organisatie en een opener cultuur (feedback en aanspreekbaarheid) noodzakelijk, zo concludeert de commissie. Zie ook de samenvatting van het rapport (pdf, 161,3 KB), het persbericht (pdf, 8,2 KB) van de visitatiecommissie en het nieuwsbericht op rechtspraak.nl.

In het rapport zijn tevens praktijkvoorbeelden opgenomen van initiatieven en maatregelen die de commissie in positieve zin zijn opgevallen. Zie het overzicht van deze voorbeelden.

Het PRO, het overleg van de Raad voor de rechtspraak en de Presidentenvergadering, heeft deze reactie (pdf, 18,4 KB) gegeven op de bevindingen van de commissie.

De tweede visitatie is in 2010 afgerond onder voorzitterschap van prof. dr. F. Leijnse. Het Eindrapport visitatie gerechten 2010 (pdf, 792,5 KB) behandelt drie thema's: inhoudelijke kwaliteit en deskundigheid, feedbackcultuur en toepassen kwaliteitssysteem. De thema's van de visitatie zijn uitgewerkt in het Visitatieprotocol 2009 (pdf, 56,1 KB).

De commissie-Leijnse concludeert dat er een zeer acceptabel niveau van kwaliteitsbewustzijn is binnen de gerechten. Zij is van mening dat de kwaliteitsnormen – betere bewijsmotivering in de strafsector (Promis), meelezen bij enkelvoudige uitspraken, permanente educatie en normen voor doorlooptijden – een krachtige impuls leveren aan de doelmatigheid van de kwaliteitszorg. Aandachtspunt is de verdere ontwikkeling van de feedbackcultuur. Het bevorderen van een open werkcultuur staat weliswaar bij alle gerechten op de agenda, maar nu moet de stap naar een integratie van feedbackmechanismen in het dagelijks werk gezet worden. De commissie bepleit ook een inbedding van de kwaliteitsnormen in een breder integraal kwaliteitsbeleid.

De eerste visitatie vond plaats in 2006. In het Rapport Visitatie Gerechten 2006 (pdf, 405,5 KB) wordt geconstateerd dat veel is bereikt op het gebied van kwaliteit, maar dat de nodige winst is te behalen. Het is de visitatiecommissie opgevallen dat een duidelijke structuur waarop activiteiten zijn ingericht bij de meeste gerechten, nog onvoldoende ontwikkeld is. Om kwaliteit beter te kunnen bewaken en bevorderen worden normen vastgesteld en wordt ruimte in de financiering gemaakt.