Kinderen delven steeds vaker het onderspit bij een problematische echtscheiding. Ouders die het bijvoorbeeld niet eens kunnen worden over een omgangsregeling bijten zich soms zo vast in hun onderlinge conflict, dat ze niet meer zien wat goed is voor hun kind. Kinderombudsman Marc Dullaert dringt er al enkele jaren op aan dat rechters in zulke zaken een bijzondere curator benoemen, die uitsluitend opkomt voor het kind. Het Landelijk Overleg Vakinhoud Familie- en Jeugdrecht (LOVF) heeft vorig jaar oktober een protocol gepresenteerd dat rechters daarbij behulpzaam kan zijn.

Als een bijzondere curator wordt benoemd, is dat vrijwel altijd een advocaat. “Dat heeft te maken met de bekostiging”, zegt kinderrechter Ina Slot, coördinator van de pilot. “Een advocaat kan worden toegevoegd, wat betekent dat de Raad voor Rechtsbijstand de kosten vergoedt. Voor gedragswetenschappers geldt dat niet, tenzij zij als mediator op de lijst staan bij de Raad.”
Slot heeft verschillende keren zo’n mediator benoemd tot bijzondere curator en dat is haar goed bevallen. “Juristen praten met het kind en de ouders en brengen verslag uit aan de rechter. Maar zij zijn niet opgeleid om iets los te maken bij de ouders. Mijn ervaring is dat gedragsdeskundigen dat wel kunnen. Ouders confronteren met hun gedrag kan ervoor zorgen dat zij daarna openstaan voor verandering.”

De pilot is een initiatief van Cees van Leuven, raadsheer bij het hof ’s-Hertogenbosch. Een werkgroep heeft inmiddels tien psychologen en orthopedagogen geselecteerd, die de rechter zo nodig als bijzondere curator kan inzetten bij problematische scheidings-, gezag- of omgangszaken. Zij zijn voor de duur van deze pilot op een toevoegingslijst bij de Raad voor Rechtsbijstand geplaatst. Het ministerie van Veiligheid en Justitie betaalt die kosten en het begeleidende onderzoek. De werkgroep heeft zelf een tweedaagse cursus verzorgd, waarin de kandidaten het juridische kader van een bijzondere curator is bijgebracht. Ook kregen ze informatie over een methodiek (triangulatie) waarmee orthopedagoog Liesbeth Klaver al enig succes heeft geboekt. Zij maakt ook deel uit van de werkgroep. “We hebben voor die methodiek gekozen omdat daarmee in korte tijd beweging in de zaak kan worden gebracht”, zegt Slot.

Besluit de rechter tijdens de pilot een bijzondere curator te benoemen, dan wordt de zaak zes weken aangehouden. In die tijd praat de gedragsdeskundige met het kind, de afzonderlijke ouders en eventueel andere betrokkenen, zoals een leraar of nieuwe partners van de ouders. “Daarna brengt de curator verslag uit aan de rechter”, zegt Slot. “In het beste geval is tijdens die gesprekken al een oplossing gevonden voor bijvoorbeeld de vraag bij wie het kind het beste kan wonen, en hoe de omgang met de andere ouder dan wordt geregeld. Dat heb ik nu een paar keer meegemaakt. Lukt dat niet, dan is de verwachting dat de rechter bij deze aanpak beter geïnformeerd wordt en daardoor betere beslissingen kan nemen. Bovendien is het kind dan niet langer een speelbal in de strijd. Het heeft een stem gekregen, is weerbaar geworden en de ouders zijn zich bewust van hun verkeerde gedrag.”

Bureau Van Montfoort zal gedurende de pilot onderzoeken wat het verschil is tussen de resultaten in Breda en die bij een andere rechtbank, waar advocaten als bijzondere curator optreden. “Als blijkt dat de inzet van psychologen en orthopedagogen effectiever is, hoop ik dat er veel meer op de lijst van de Raad voor Rechtsbijstand komen te staan, zodat rechters in het hele land gebruik kunnen maken van hun expertise”, zegt Slot. Buiten die lijst om wordt het heel moeilijk, denkt ze. “Ouders moeten dan zelf de kosten betalen. Als ze dat al kunnen, kan de vraag wie daarvoor moet opdraaien weer nieuwe conflicten opleveren.”

Meer informatie