Laden...

Hoe strafrechters tot hun oordeel komen: onderzoek toont uiteenlopende werkwijzen

Dit is een afdruk van een pagina op Rechtspraak.nl. Kijk voor de meest actuele informatie op Rechtspraak.nl (http://www.rechtspraak.nl). Deze pagina is geprint op 01-01-1970.

Skip Navigation LinksRaad voor de rechtspraak > Nieuws > Hoe strafrechters tot hun oordeel komen: onderzoek toont uiteenlopende werkwijzen
Den Haag, 06 mei 2025

Hoe strafrechters tot een oordeel komen in een rechtszaak, verschilt sterk per persoon. Dit blijkt uit het onderzoek Rechterlijke oordeelsvorming: een strafrechte(r)lijk perspectief, uitgevoerd door onderzoekers van de Raad voor de rechtspraak. Tijdens interviews werden 22 strafrechters gevraagd welke invloeden er zijn op hun oordeelsvormingsproces in een strafzaak, zoals de achtergrond van de rechter, de manier waarop procesdeelnemers zich gedragen en de rol van media-aandacht. Volgens de onderzoekers illustreren de uitkomsten van het onderzoek hoe complex het proces van rechterlijke oordeelsvorming is.

Oordeelsvorming

Gevraagd naar hun omgang met invloeden op de oordeelsvorming, noemden rechters vaak zelfreflectie en collegiaal overleg. Hoewel veel rechters deze strategieën gebruiken, ontbreekt een structurele manier om deze toe te passen. Ook blijkt dat de geïnterviewde strafrechters uiteenlopend denken over begrippen als overtuiging, de actieve rechter en rechterlijke dwaling. Vervolgonderzoek zou kunnen uitwijzen of de verschillende werk- en zienswijzen ook daadwerkelijk van invloed zijn op het uiteindelijke oordeel van de rechter.

Vooroordelen

Hoe rechters tot hun oordeel komen is een belangrijk onderwerp binnen de Rechtspraak waar al vaker onderzoek naar is gedaan. Rechters proberen de invloed van onbewuste vooroordelen zoveel mogelijk te beperken. Eind vorig jaar wezen onderzoeksjournalisten van Investico, de Groene Amsterdammer en NOS op 3 op verschillen in opgelegde straffen tussen groepen mensen. Laagopgeleide verdachten met een migratieachtergrond hebben volgens de journalisten meer kans op een gevangenisstraf dan hoogopgeleide verdachten zonder migratieachtergrond. Dit ligt in lijn met het beeld dat eerdere onderzoeken laten zien.

Concrete stappen

Mede naar aanleiding van deze publicaties heeft de Raad voor de rechtspraak eind vorig jaar een actieplan rechterlijke oordeelsvorming opgesteld en dit met de presidenten van de gerechten besproken. Er is een projectteam opgericht onder leiding van de voorzitter van de Raad. Dit team heeft daarop concrete stappen gezet om het onderwerp breder onder de aandacht te brengen en verder te onderzoeken.

Zo zijn er gesprekken gevoerd met deskundigen van binnen en buiten de Rechtspraak op het gebied van vooroordelen, diversiteit en inclusie en is aan alle Landelijke Overleggen Vakinhoud (LOV), vakinhoudelijke overlegorganen van rechters, gevraagd om aandacht te besteden aan opvallende patronen in de oordeelsvorming van rechters die mogelijk wijzen op de aanwezigheid van onbewuste vooroordelen. Ook werkt SSR, het opleidingsinstituut van de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie, aan het aanpassen en uitbreiden van het scholingsaanbod over deze thematiek. 

Uitspraken