De belangrijkste oorzaak voor de daling is de sterke afname van gijzelingszaken (-90.000). Eerder spraken rechters hun zorgen uit over de groeiende stroom verzoeken om gijzeling van mensen die hun boetes niet betaalden (zie ook Vijf vragen over gijzeling). Gijzeling is bedoeld voor mensen die hun boete niet willen betalen, niet voor mensen die niet kúnnen betalen. Het Openbaar Ministerie motiveerde de gijzelingsverzoeken onvoldoende, aldus de rechters. Deze praktijk blijkt nu gestopt.

In 2015 waren er 6.000 minder vreemdelingenzaken, oftewel een daling van 15 procent. Dit laatste wekt wellicht verwondering, gezien de grote vluchtelingenstroom. De verklaring is dat veel vluchtelingen afkomstig zijn uit de zogenoemde niet-veilige landen. Hun verzoeken om een verblijfstatus worden in de regel ingewilligd, waardoor er geen zaken doorstromen naar de rechter. 

In 2015 waren er 9 procent meer familierechtelijke zaken bij de kantonrechter. Het gaat hierbij vooral om bewindzaken bij meerderjarigen, zoals verzoeken tot bewindvoering  en het verlenen van machtigingen. De Rechtspraak constateerde in het Jaarverslag 2014 al een sterke toename van dit soort zaken; deze trend zette zich in 2015 voort. Vooral schuldenbewind en beschermingsbewind nemen sterk toe. Schuldenbewind is voor mensen die problematische schulden hebben. Beschermingsbewind is voor mensen die zelf niet (meer) hun financiële zaken kunnen regelen. Eind 2014 waren er 260.000 lopende bewindzaken, eind 2015 waren dit er 295.000.

Het aantal handelszaken bij de civiele rechter nam met 6.000 af tot in totaal 84.000. Een belangrijke verklaring is de afname van insolventierekesten en uitgesproken insolventies. Ook bij de kantonrechter nam het aantal handelszaken (waaronder veel incassozaken) af met 4 procent, tot in totaal 465.350. Ook het aantal dwangakkoorden en moratoria schuldsanering namen af. Een en ander is toe te schrijven aan de oplevende economie.

Opvallend in 2015 was de groei van het aantal zaken waar de 2 bijzondere colleges, het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) en de Centrale Raad van Beroep (CRvB), mee te maken kregen. Het CBb (sociaal-economisch bestuursrecht) zag een toename van 15 procent (in totaal 1.000 zaken), de CRvB (sociale zekerheid en ambtenarenzaken) kreeg 19 procent meer zaken (8.700 in totaal). Bij het CBb was deze toename vooral toe te schrijven aan de nieuwe Wet verantwoorde groei melkveehouderij. Bij de CRvB waren meer ambtenarenzaken en meer zaken in het kader van de Algemene Nabestaandenwet, de Participatiewet, de Wmo 2015, de Ziektewet en de Awbz.

In 2015 werden 714 wrakingsverzoeken ingediend, 100 meer dan in 2014 (+ 15 procent). Nooit eerder werden zoveel wrakingsverzoeken ingediend. Als een betrokkenen een vermoeden heeft dat een rechter een zaak niet onpartijdig kan behandelen, kan zo’n verzoek worden ingediend. In 2015 waren er 30 gehonoreerde wrakingen.